Dấu ấn một đoàn tàu và hành trình mở đường trên biển

61 năm trước, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ bước vào giai đoạn ác liệt, con đường chi viện trên bộ chưa thể đáp ứng nhu cầu phục vụ chiến trường miền Nam, những chuyến tàu bí mật vượt sóng biển Đông, qua sự ngăn chặn, kiểm soát ngặt nghèo của quân thù, đã tiếp tế vũ khí, khí tài, lực lượng cho đồng bào, chiến sĩ miền Nam. Trên Đoàn tàu không số ấy có không ít người con xứ Thanh đã tham gia, chiến đấu và hy sinh.

Trung tá Vũ Trung Tính (áo trắng ngoài cùng) và các cựu chiến binh Hội Truyền thống đường Hồ Chí Minh trên biển Việt Nam tỉnh Thanh Hóa thăm Nhà truyền thống Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thừa Thiên Huế.

Cùng với đường Hồ Chí Minh trên bộ, thì việc hình thành đường Hồ Chí Minh trên biển - con đường có một không hai trên thế giới với những con tàu không số lao qua bão tố phong ba giữa những vòng kiềm tỏa gắt gao của địch là chiến công của Hải quân Nhân dân Việt Nam.

Ngày 23-10-1961, lực lượng vận tải quân sự trên biển mang tên Đoàn 759 được thành lập, tiền thân của Đoàn 125 rồi Lữ đoàn 125, có nhiệm vụ vận chuyển hàng hóa, vũ khí tiếp tế cho chiến trường miền Nam. Đây là dấu mốc quan trọng trong lịch sử Hải quân Nhân dân Việt Nam.

Người ra lệnh mở đường vận tải trên biển từ năm 1959 mà sau này thường gọi “Đường Hồ Chí Minh trên biển” là Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ông là “linh hồn” của Đoàn tàu không số, là người trực tiếp chỉ đạo, theo dõi và động viên cổ vũ cán bộ, chiến sĩ trong suốt những năm tháng chiến đấu, hy sinh đầy gian khổ nhưng vô cùng vẻ vang. Ngay khi thành lập, Đại tướng đã căn dặn: "Việc mở đường không được ai biết... Không để lọt vào tay địch một người, một hiện vật. Một mẩu thuốc lá cũng có thể tạo nên một tang chứng làm hỏng việc lớn... Phải dốc sức chi viện cho miền Nam, nhất là Nam Bộ và Khu 5 về cán bộ, phương tiện vật chất, chủ yếu là vũ khí, khí tài quân sự, thuốc men, để anh em chiến đấu”.

Đầu năm 1962, trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, Mỹ đã tăng viện trợ và cố vấn, đẩy mạnh bình định, lập ấp chiến lược, tăng cường ngăn chặn biên giới nhằm cô lập miền Nam Việt Nam, gây nhiều khó khăn cho cách mạng. Tháng 8-1962, Quân ủy Trung ương thông qua Nghị quyết mở tuyến đường vận chuyển chiến lược trên biển. Bắt đầu từ đây, Đoàn 759 bước vào một giai đoạn hoạt động đặc biệt, làm nên con đường huyền thoại trên biển Đông với những kỳ tích có một không hai trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. Và cũng từ đây, lịch sử dân tộc ghi thêm một nét độc đáo, sáng tạo trong cuộc chiến tranh Nhân dân thần thánh chống đế quốc Mỹ, giải phóng đất nước: Đường Hồ Chí Minh trên biển.

Vượt mọi hiểm nguy, cán bộ, chiến sĩ Đoàn tàu không số với những con tàu thô sơ, nhỏ bé, chở nặng vũ khí đã bí mật, bất ngờ, mưu trí, sáng tạo, dũng cảm vượt qua mọi sóng to, gió lớn, bão táp của biển cả, cùng sự ngăn chặn, bao vây, lùng sục với hệ thống quan sát, cảnh giới từ xa và vũ khí hiện đại của địch để đi đến các chiến trường.

Tuy vậy, có lúc con đường này phải tạm dừng hoạt động. Đó là sự kiện tàu 143 bị lộ ở Vũng Rô (Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên) vào đầu tháng 2-1965, buộc ta phải đánh bộc phá hủy tàu, hủy hàng và phá vòng vây rút lui khiến địch càng tăng cường các hoạt động tuần tra, kiểm soát chặt chẽ. Những chuyến đi của Tàu không số càng khó khăn, hiểm nguy và ít thành công. Báo chí Mỹ lúc đó có viết: “Cộng sản Bắc Việt có những đội thuyền viên lão luyện vượt xa hải quân Việt Nam Cộng Hòa 20 năm. Họ có thể điều khiển tàu đi trong bất luận thời tiết nào, địa hình nào”.

Sau sự kiện Vũng Rô, Đoàn 759 tạm ngừng hoạt động một thời gian để nghiên cứu hướng mới. 8 tháng sau, Tàu 42 đã thực hiện thành công chuyến đi tái mở đường. Cứ như vậy, xuyên qua không gian và thời gian, dù gian khổ hy sinh, nhưng cán bộ, chiến sĩ Đoàn 759 vẫn tiếp tục mở đường mới, mở bến mới, lập thêm những chiến công hiển hách.

Trong suốt thời gian làm nhiệm vụ vận tải chiến lược quân sự trên biển (1961-1975) Đoàn đã huy động được gần 1.900 lượt tàu thuyền, vận chuyển hơn 152.000 tấn vũ khí, trang bị kỹ thuật, thuốc chữa bệnh và hơn 80.000 cán bộ, chiến sĩ từ Bắc vào Nam. Những con tàu ấy đã vượt hàng ngàn hải lý, chống chọi với hơn 20 cơn bão, chiến đấu hơn 30 lần với tàu địch, đánh trả 1.200 lần máy bay địch tập kích, bắn rơi 5 máy bay và bắn cháy nhiều tàu xuồng của địch...

Đường Hồ Chí Minh trên biển là con đường vận chuyển chiến lược, độc đáo, đạt hiệu quả cao, rút ngắn được thời gian, chi phí vận chuyển và thương vong ít. Chỉ tính 100 tấn vũ khí chở bằng đường biển, trên một con tàu có từ 10 đến 15 cán bộ, chiến sĩ đi trong 10 ngày, nếu vận chuyển bằng đường bộ thì phải cần 1 tiểu đoàn vận tải cơ giới hoặc 1 sư đoàn bộ binh khuân vác, thời gian mất mấy tháng trời mới đến nơi. Chính vì vậy, Đoàn tàu không số đã đáp ứng được yêu cầu “thần tốc”, “đại thần tốc” của Bộ Tư lệnh Chiến dịch lúc bấy giờ.

Nhắc nhớ lại truyền thống Đoàn tàu không số, Trung tá Vũ Trung Tính, Chủ tịch Hội Truyền thống đường Hồ Chí Minh trên biển Việt Nam tỉnh Thanh Hóa, cho biết: “Thanh Hóa là tỉnh có số lượng cựu chiến binh tham gia Đoàn tàu không số lớn trong cả nước. Hiện sinh hoạt Hội Truyền thống đường Hồ Chí Minh trên biển Việt Nam tỉnh Thanh Hóa có gần 100 cựu chiến binh. Kế thừa và phát huy truyền thống “Tấn công, nổi dậy, anh dũng, kiên cường” của các thế hệ cha anh, các cựu chiến binh Đoàn tàu không số hôm nay luôn tâm niệm phải sống xứng đáng với danh hiệu “Bộ đội Cụ Hồ” và truyền thống “Quyết chiến, quyết thắng” của Quân đội Nhân dân Việt Nam, xứng đáng với những đồng chí, đồng đội đã anh dũng hy sinh trên các cung đường của đường Hồ Chí Minh trên biển”.

Huyền Chi