Lựa chọn cho “bước ngoặt” cuộc đời

Sau hành trình 12 năm đèn sách ở trường phổ thông, các em học sinh đứng trước những lựa chọn mang tính bước ngoặt trong cuộc đời. Nỗ lực để trúng tuyển vào ngành học, trường đại học mà mình mơ ước, hay đi học nghề, tìm kiếm công việc phù hợp năng lực bản thân… cần được trả lời chính xác để tránh những tiếc nuối về sau.

Khi còn ngồi trên ghế trường phổ thông, học sinh cũng cần được định hướng nghề nghiệp để có những cân nhắc trong lựa chọn ngành, nghề theo học về sau. (Ảnh chụp trước 27-4-2021)

Lựa chọn…

Có sở thích với các ngành về tiếng Anh, song bố mẹ lại muốn con gái theo nghề Y của gia đình, vì thế năm 2020 em Nguyễn Khánh An, xã Hoằng Trung (Hoằng Hóa) đã nộp đơn xét nguyện vọng và trúng tuyển vào ngành Điều dưỡng của Đại học Y Hà Nội (phân viện Thanh Hóa). Tuy nhiên, sau gần 1 năm theo học, em đã quyết định ôn luyện để thực hiện nguyện vọng đỗ vào Trường Đại học Hà Nội của mình. Khánh An chia sẻ: “Để thi lại, hai môn Toán, Văn em tự ôn tại nhà, còn tiếng Anh thì phải đến nhà cô giáo để học thêm. Với kết quả thi đạt 26 điểm khối D, em hy vọng mình sẽ thực hiện được ước mơ trở thành phiên dịch viên”.

Đang làm nhân viên bán hàng tại một cửa hàng “Thế giới di động” trên địa bàn TP Thanh Hóa, Hà Minh Phương 21 tuổi, ở xã Đông Thanh (Đông Sơn), cho biết: “Trước đây em theo học ngành du lịch tại một trường đại học trên địa bàn tỉnh được gần 2 năm. Sau đó em quyết định dừng lại, dù biết bố mẹ buồn. Nhưng điều này tốt hơn là sau 4 năm, ra trường, em lại phải bắt đầu với một lựa chọn khác. Hiện tại em hài lòng với công việc của mình. Em dự định, khoảng 5 năm nữa với số tiền dành dụm được, cùng kinh nghiệm tích lũy sẽ chuyển sang kinh doanh nhỏ. Đây là sở thích, phù hợp với năng lực của em”.

Câu chuyện thi lại của Khánh An hay dừng học đại học giữa chừng của Minh Phương không phải chuyện hiếm. Sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT), không ít sĩ tử mang tâm lý cố gắng chỉ đỗ vào đại học để “bằng bạn bằng bè”; hoặc lựa chọn học ngành, nghề theo sự định hướng của cha mẹ. Điều đó rất dễ dẫn đến tâm lý chán nản, mệt mỏi, thậm chí là bỏ cuộc. Mất thời gian, công sức, tiền bạc và một tương lai không rõ ràng… là hậu quả của những sự lựa chọn “không đúng”. Để rồi sau đó, việc mỗi năm có hàng chục ngàn sinh viên ra trường không tìm được việc, làm trái ngành trái nghề, hoặc cất bằng đại học đi làm công nhân không phải chuyện hy hữu.

Theo thông tin từ Sở Giáo dục và Đào tạo, Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021 Thanh Hóa có 40.247 thí sinh đăng ký dự thi (hệ THPT là 35.306 thí sinh; GDTX là 4.941 thí sinh). Trong đó, số thí sinh đăng ký dự thi tốt nghiệp là 38.770 (số lượng dự thi tốt nghiệp thực tế là 38.722), tỷ lệ tốt nghiệp đạt 97,99%. Điểm trung bình tốt nghiệp của tỉnh Thanh Hóa xếp thứ 32 cả nước (tăng 12 bậc so với năm 2020), đứng thứ 3 toàn quốc về số điểm 10 (1.288 điểm 10).

Sau khi Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố kết quả, các thí sinh đang gấp rút điều chỉnh nguyện vọng xét tuyển của mình vào các trường đào tạo. Học ngành, nghề mình yêu thích, phù hợp với năng lực bản thân, hay theo nguyện vọng của gia đình; và liệu đại học có phải con đường duy nhất để đi đến thành công?… Tất cả đều cần đến sự suy xét cẩn thận.

Đừng để… nuối tiếc

Là người có nhiều năm kinh nghiệm trong việc tư vấn, hướng nghiệp cho học sinh THPT, bà Chu Thị Hồng Hạnh, Tổ trưởng tổ giáo dục hướng nghiệp của Trung tâm Kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp Thanh Hóa nhận định: “Việc lựa chọn ngành, nghề theo học của nhiều bạn trẻ hiện nay còn hời hợt, cảm tính. Trong khi đó, không ai khác, chính các bạn trẻ sẽ là người phải chịu trách nhiệm cho những lựa chọn của mình”.

Cũng theo bà Chu Thị Hồng Hạnh, việc đưa ra lời khuyên giúp các bạn trẻ lựa chọn ngành, nghề theo học sau khi tốt nghiệp THPT thường căn cứ trên 4 yếu tố: Khả năng, sở thích, cá tính và giá trị nghề nghiệp. Đây được xem là yếu tố gốc rễ quyết định tính chính xác trong lựa chọn nghề nghiệp của các bạn trẻ. Tuy nhiên việc lựa chọn ngành nghề theo học hiện nay lại đang theo xu hướng: Điểm cao thì nộp đơn xét tuyển vào các khối ngành thuộc trường “top” trên, điểm thấp thì học ở trường “top” dưới, miễn là đỗ đại học; hoặc chọn lựa theo sự định hướng của bố mẹ, bạn bè rủ rê, thậm chí theo cảm tính cá nhân… Đây đều là những yếu tố “ngọn”, “học” mà chưa nghĩ đến “nghề”.

Để tránh lãng phí đáng tiếc trong sự lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ, 10 năm qua Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - hướng nghiệp Thanh Hóa đều đặn phối hợp với các trường THPT: Hàm Rồng, Đào Duy Từ, Nguyễn Trãi, Đào Duy Anh, Tô Hiến Thành trên địa bàn TP Thanh Hóa tổ chức các buổi sinh hoạt giáo dục hướng nghiệp cho học sinh lớp 10, 11 và tư vấn hướng nghiệp cá nhân cho học sinh lớp 12. Qua đó giúp học sinh tìm hiểu về bản thân (khả năng, sở thích, cá tính) để có sự lựa chọn phù hợp; tìm hiểu về các ngành, nghề trong xã hội, tại địa phương; phân loại nghề cho học sinh tìm hiểu chi tiết; cách xây dựng kế hoạch nghề nghiệp… Bà Chu Thị Hồng Hạnh cho rằng: “Việc định hướng nghề nghiệp cần được thực hiện từ THCS. Bởi ở nhiều quốc gia, ngay từ tiểu học, cùng với học văn hóa, các cháu nhỏ đã có điều kiện tìm hiểu về nhiều ngành nghề, từng bước khám phá để đến khi tốt nghiệp THPT có thể biết mình thích gì, muốn gì và cần gì. Chứ không phải mông lung lựa chọn như nhiều bạn trẻ hiện nay”.

Bên cạnh đó, khi ngồi trên ghế trường học phổ thông, chính việc chỉ tập trung quá nhiều vào việc học các môn văn hóa với những “cuộc đua điểm số” cũng hạn chế điều kiện để các em tìm hiểu về giá trị nghề nghiệp. Khi chưa hiểu rõ giá trị nghề nghiệp, bạn trẻ dễ rơi vào “bẫy” lựa chọn. Sự thực, chẳng có nghề nào hoàn toàn tốt. Không ít công nhân kỹ thuật bậc cao sau khi thành nghề ra đi làm có mức lương được trả hàng chục triệu đồng/tháng và không thiếu những cử nhân, thạc sĩ vẫn chỉ còm cõi với dăm ba triệu tiền lương mỗi tháng.

Tốt nghiệp THPT, đủ 18 tuổi, các em đã bắt đầu phải chịu trách nhiệm với những quyết định của mình. Thay vì áp đặt chọn trường, chọn nghề cho con theo học, cha mẹ hãy đóng vai trò là người định hướng, giúp con em mình nuôi dưỡng ước mơ. Đừng bắt con em mình phải thực hiện những giấc mơ dang dở của phụ huynh.

Chia sẻ về việc các bạn trẻ nên lựa chọn theo học những ngành, nghề để có cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp, ông Lê Văn Trường, Trưởng phòng Dự báo thông tin thị trường lao động, Trung tâm Dịch vụ việc làm Thanh Hóa, cho biết: “Theo dự báo của các chuyên gia, các ngành nghề có xu hướng tuyển dụng cao trong tương lai, như: Công nghệ thông tin, phần mềm (đặc biệt là chuyên ngành lập trình, chuyên gia bảo mật). Ngoài ra, các nhóm ngành nghề đang được chú trọng trong phát triển nguồn nhân lực của tỉnh Thanh Hóa, như: Truyền thông - Marketing, Thương mại quốc tế, Dịch vụ nhà hàng - du lịch - khách sạn, Kỹ thuật ô tô - cơ khí, Trí tuệ nhân tạo (AI), Công nghệ mới - vật liệu mới - năng lượng mới”.

Bài và ảnh: Thu Trang