Cây sắn nơi vùng biên

Từ những triền đồi khô cằn, người dân các xã Mường Lý, Pù Nhi, Nhi Sơn, Tam Chung... đang gieo niềm tin vào đất cằn bằng những luống sắn xanh. Cây sắn không chỉ là nguồn sống mới mà còn minh chứng cho sự đổi thay trong tư duy sản xuất, góp phần giúp đồng bào vùng cao, biên giới vươn lên thoát nghèo.

Cây sắn trên những triền đồi ở xã Mường Lý.

Cây xóa nghèo

Trên những sườn đồi ở Mường Lý, sắc xanh bạt ngàn của những đồi sắn chuẩn bị cho mùa thu hoạch. Nơi đây có 15 bản, đồng bào Mông chiếm phần lớn, đời sống người dân quanh năm gắn với nương ngô, ruộng lúa, cây xoan... Nhưng chính trong những điều kiện khắc nghiệt ấy, người Mường Lý vẫn lặng lẽ tìm cách vươn lên, gieo vào đất niềm tin từ những cây sắn đầu tiên.

Năm 2021, cây sắn được đưa vào trồng thử trên những diện tích đất đồi thoải. Khi nhận thấy hiệu quả, bà con đã chủ động chuyển đổi những khu trồng xoan kém hiệu quả sang trồng sắn. Được cán bộ nông nghiệp hướng dẫn kỹ thuật, chọn giống phù hợp, cây sắn nhanh chóng bén đất, sinh trưởng tốt, mở ra hướng đi mới cho vùng đất còn nhiều nhọc nhằn này. Trên địa bàn xã Mường Lý hiện có 1.061,1ha sắn, được phân bố tại 15 bản, trong đó bản Muống 1 có diện tích lớn nhất với 134,4ha. Các bản như Nàng 1 (126,4ha) và Xa Lung (110ha) cũng là những vùng sản xuất sắn quy mô lớn, đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế địa phương. Các bản còn lại có diện tích từ 35 - 90ha, tiêu biểu như Ún, Xì Lồ, Trung Thắng và Cha Lan, đều duy trì sản xuất ổn định. Năng suất trung bình của sắn đạt 20,1 tấn/ha.

Anh Ngân Văn Tịnh, Bí thư chi bộ kiêm Trưởng bản Nàng 1, chia sẻ: “Bản Nàng 1 chủ yếu là đồng bào dân tộc Thái sinh sống với 90 hộ, 338 nhân khẩu. Cây sắn dễ trồng, chịu hạn tốt, lại có doanh nghiệp thu mua nên bà con yên tâm làm. Từ khi trồng sắn, nhà nào cũng có thêm thu nhập, cuộc sống đỡ vất vả hơn. Năm nay, sắn cho thu hoạch từ tháng 10 âm, hy vọng sắn được mùa, được giá để bà con có một cái tết ấm no". Được biết, gia đình anh Ngân Văn Tịnh cũng là hộ có diện tích trồng sắn nhiều của bản. Hiện nay, với 10ha đất rừng sản xuất, gia đình anh Tịnh trồng sắn xen măng bát độ, luồng.

Nhờ thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thanh Hóa về phát triển huyện Mường Lát đến năm 2030, tầm nhìn 2045 (NQ11), cây sắn đã được quy hoạch thành một trong những cây trồng chủ lực gắn với chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Nhà máy tinh bột sắn Phúc Thịnh đã liên kết với địa phương, hỗ trợ vốn, kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm cho người dân. 3 năm qua, cùng với cây sắn, tư duy của người dân Mường Lý cũng dần thay đổi. Sắn không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà còn là “chìa khóa” mở ra hướng đi bền vững, trồng xen rừng, cây dược liệu, chăn nuôi để cải thiện sinh kế lâu dài. Trên những triền đồi Nàng 1, Muống 1..., giữa màu xanh mướt của lá sắn, thấp thoáng bóng người Mông, người Thái đang vun gốc, nhổ cỏ. Cây sắn đã thành câu chuyện của mùa, của hy vọng.

Sắn chuẩn bị thu hoạch ở xã Mường Lý.

Ông Quách Văn Mỵ, Phó Chủ tịch UBND xã Mường Lý cho biết: Thời gian tới, địa phương tập trung tuyên truyền cho bà con Nhân dân trồng thâm canh cây sắn ở những diện tích đồi thoải, ít bị xói mòn kết hợp với bón phân để tăng năng suất. Đối với những diện tích đất dốc, xã tập trung tuyên truyền, vận động Nhân dân tiến hành trồng rừng, trồng xen rừng, cây dược liệu ngay từ vụ sắn thứ 2 sau khi thanh lý rừng trồng. Đồng thời, áp dụng các biện pháp chăm sóc, bảo vệ và phát triển lâm nghiệp bền vững, giảm diện tích trồng sắn ở diện tích đất kém hiệu quả sang trồng cây rừng phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, trồng cây dược liệu dưới tán rừng, kết hợp chăn nuôi. Tuyên truyền cho Nhân dân ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các đơn vị đủ năng lực đảm bảo tài chính về giá bảo hiểm nguyên liệu sắn.

Để cây sắn bền vững

Sớm vùng biên Nhi Sơn, sương vẫn còn vương trên những triền núi. Con đường đất dẫn vào bản Cặt, Lốc Há, đã bắt đầu nhộn nhịp bước chân người ra nương. Trên những sườn đồi khô ráo, những luống sắn xanh mướt đang vươn mình trong nắng sớm. Ở vùng đất vốn quanh năm gió núi, nắng đồi này, cây sắn đã bén rễ, dần trở thành hướng đi mới giúp bà con ổn định cuộc sống. Ở bản Cặt, nhiều hộ đã mạnh dạn mở rộng diện tích trồng sắn, trong đó có ông Hơ Cá Dính với 2,3ha; ông Hơ Văn Cho với 1,5ha. Nhờ chăm chỉ, biết áp dụng kỹ thuật và tận dụng đất đồi hiệu quả, mỗi vụ sắn mang lại cho các hộ thu nhập hàng chục triệu đồng, góp phần ổn định cuộc sống.

Cây sắn là cây trồng mang lại hiệu quả ở các địa bàn vùng biên.

Ông Lê Hữu Nghị, Chủ tịch UBND xã Nhi Sơn chia sẻ: Nhi Sơn có điều kiện tự nhiên phù hợp để cây sắn phát triển như đất đồi núi khô ráo, tơi xốp, ít bị ngập úng; khí hậu nhiệt đới, lượng mưa trung bình khá, thuận lợi cho sinh trưởng của cây. Cây sắn lại dễ trồng, vốn đầu tư thấp, kỹ thuật đơn giản, có thể tận dụng diện tích đất nương rẫy, phù hợp với tập quán canh tác của đồng bào nơi đây. Nhờ những thuận lợi ấy, từ năm 2022, xã Nhi Sơn bắt đầu mở rộng diện tích trồng sắn, đến năm 2025 đã đạt 116,5ha. Sắn trở thành cây trồng mang lại nguồn thu đáng kể cho nhiều hộ dân.

Thực hiện NQ11, UBND xã Nhi Sơn đã ban hành Quyết định số 21/QĐ-UBND ngày 9/2/2023 về kế hoạch hành động thực hiện nghị quyết này. Trong đó, phát triển cây sắn được xem là một trong những giải pháp trọng tâm, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, tận dụng đất đai và nâng cao thu nhập cho người dân. Nhờ phát triển sắn, thu nhập bình quân của xã đạt 27 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 183 hộ. Để cây sắn phát triển bền vững, xã Nhi Sơn đang tiếp tục quy hoạch vùng trồng sắn tập trung, tránh tình trạng manh mún; khuyến khích bà con luân canh, trồng xen các loại cây khác nhằm bảo vệ đất, chống xói mòn. Xã cũng đẩy mạnh liên kết với doanh nghiệp chế biến tinh bột sắn, đặc biệt là Nhà máy chế biến sắn Phúc Thịnh nhằm ổn định đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm. Bên cạnh đó, khuyến khích các hộ phát triển mô hình chế biến nhỏ, tận dụng nguồn nguyên liệu sẵn có để làm tinh bột, bánh sắn, sắn lát khô... vừa nâng cao giá trị, vừa tạo việc làm cho lao động tại chỗ.

Bài và ảnh: Ngọc Huấn