Độc đáo hang Con Moong

Mang trong mình nhiều bí ẩn khoa học và có giá trị văn hóa, lịch sử vô cùng to lớn, hang Con Moong thuộc bản Mọ xưa, nay là thôn Thành Trung, xã Thành Yên, huyện Thạch Thành (Thanh Hóa) là một trong những hang động độc đáo, ẩn chứa nhiều điều thú vị.

Hang Con Moong (tiếng Mường nghĩa là hang Con Thú) là một hang đá trong Vườn Quốc gia Cúc Phương, có độ cao tuyệt đối là 147m, độ cao tương đối là 32m, nằm trong núi đá vôi thuộc hệ tầng Đồng Giao, khoảng 240 triệu năm.

Theo lý giải của người dân địa phương thì nơi này xưa có rất nhiều muông thú tập tụ về đây. Hang hình bán nguyệt, có hai cửa thông nhau: Một cửa quay về hướng Ðông Nam, một cửa quay về hướng Tây Nam. Một trong những lý do người dân gọi đây là hang Con Thú vì tại cửa hướng Ðông Nam có một tảng đá nằm trước cửa hang, tạo hình con hổ phủ phục.

Hang được phát hiện vào năm 1974 và khai quật lần đầu tiên năm 1976. Đây là một hang thông hai đầu, dài khoảng 40m, trần hang cao khoảng 9m.

Qua các cuộc khảo sát, điền dã được tiến hành suốt nhiều năm, các nhà khoa học trong và ngoài nước đều thống nhất nhận định niên đại sớm nhất của hang Con Moong cách ngày nay khoảng 40.000 đến 60.000 năm.

Các nhà khảo cổ đã xác nhận địa tầng di chỉ dày 9,5m tại hang Con Moong. Đây là một trong số di chỉ có địa tầng dày và được bảo tồn tốt ở Việt Nam và Đông Nam Á.

Tại địa tầng hang Con Moong, các nhà khảo cổ phát hiện 10 lớp cấu trúc khác nhau. Tại các lớp từ 1 đến 6, đã tìm thấy công cụ lao động, xương cốt động vật, vỏ nhuyễn thể. Các lớp 7 đến 10 có công cụ đá quartz, di vật tập trung nhất là lớp 10 (độ sâu từ -8,5m đến -9,5m). Bước đầu, các nhà khảo cổ học ghi nhận 4 giai đoạn phát triển văn hóa ở hang Con Moong, từ tiền Sơn Vi, Sơn Vi, Hòa Bình - Bắc Sơn đến Đa Bút.

Đặc biệt, ở đây còn tìm thấy các mộ táng theo kiểu “nằm co bó gối” - một trong những kiểu táng sớm nhất của con người.

Di tích Hang Con Moong gắn với một số di tích hang động ở Vườn quốc gia Cúc Phương cho thấy khoảng sau 7.000 năm TCN, cư dân nơi đây đã làm một cuộc di cư vĩ đại, vươn ra chiếm lĩnh đồng bằng châu thổ huyện Vĩnh Lộc (Thanh Hóa) và Nho Quan, Tam Điệp (Ninh Bình) tạo dựng nên bộ mặt văn hóa mới – văn hóa Đa Bút - văn hóa Trung kỳ Đá mới Việt Nam. Có thể coi đây là công cuộc di cư khai châu thổ sông Hồng và sông Mã đầu tiên trong lịch sử.

Song song với việc hoàn thiện khai quật hang Con Moong, các nhà khoa học đã khảo sát, khai quật và nghiên cứu các hang động xung quanh khu vực hang Con Moong. Từ Con Moong, trải qua hàng chục ngàn năm do biến đổi của khí hậu, thời tiết dẫn đến môi trường sinh sống được mở rộng, kỹ nghệ chế tác công cụ lao động, sinh hoạt ngày càng tiến bộ, người nguyên thủy đã tách ra từng bầy nhóm, di chuyển đến các hang động Mang Chiêng, hang Diêm, hang Lai, hang Mộc Long, Mái đá Mộc Long, Hang Đắng (Động Người xưa), hang Bố giáo … Những kết quả nhiên cứu đó đã góp phần nâng tầm giá trị lịch sử - văn hóa của quần thể di tích - hang động khu vực hang Con Moong.

Chính vì vậy, hang Con Moong và các di tích phụ cận đã được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt vào năm 2015.

Ngoài những ý nghĩa khoa học và giá trị văn hóa, lịch sử vô cùng to lớn, hang Con Moong còn hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp hoang sơ, kỳ thú..

Năm 2006, Chính phủ Việt Nam đồng ý lập hồ sơ đề cử hang Con Moong là Di sản Văn hóa thế giới. Nếu di chỉ khảo cổ hang Con Moong và các di chỉ cư trú khác tại Vườn Quốc gia Cúc Phương được UNESCO vinh danh, đây sẽ là Di sản thế giới liên tỉnh đầu tiên ở Việt Nam.

Hoài Thu