“9 ngày lạnh nhất” và sự trùng hợp về đợt rét đậm, rét hại đầu tiên năm 2024

Miền Bắc đang trải qua những ngày rét đậm, rét hại, có nơi nhiệt độ xuống thấp tới 0 độ C. Đây là đợt rét đậm đầu tiên trong năm 2024. Đợt rét đậm rét hại ở miền Bắc không chỉ xảy ra đúng tiết Đại Hàn (năm nay là từ 20/1 đến 3/2) mà còn gần như trùng khớp với “(chuỗi) 9 ngày thứ tư của mùa Đông” - một cách để tính những khoảng thời gian trong mùa Đông liên quan đến thời tiết. Cách tính này là thế nào và theo đó thì bao giờ kết thúc “9 ngày lạnh nhất” này?

Do ảnh hưởng của không khí lạnh cường độ mạnh, toàn miền Bắc đã xảy ra rét hại, vùng núi cao xuất hiện băng giá. Ảnh: Intetnet.

Tại miền Bắc và miền Trung Việt Nam cũng như tại phần lớn các vùng ở Trung Quốc, trời đang rét đậm, có những nơi có băng tuyết. Đây là đợt lạnh mạnh đầu tiên của năm 2024 nhưng đã rất rét và kéo dài, khiến nhiều người thắc mắc rằng thời tiết như thế này có phải khác thường không?.

Thực ra, đợt rét này gần như trùng khớp vào “(chuỗi) 9 ngày thứ tư của mùa Đông”, theo một cách tính cổ xưa, và theo đó thì việc trời rét đậm vào những ngày này là bình thường.

Theo hệ thống tính toán thời tiết từ xa xưa ở Trung Quốc - về sau được áp dụng ở một số nước phương Đông khác, mùa Đông được chia thành 9 chuỗi 9 ngày, tính từ ngày Đông Chí. Sau 9 chuỗi đó (tức là 81 ngày) thì mùa Xuân đến.

Trong cách tính này, người xưa cho rằng chuỗi 9 ngày thứ tư của mùa Đông, tức là ngày thứ 28 đến ngày thứ 36 tính từ ngày Đông Chí, là thời điểm rét nhất của mùa Đông, sẽ có những mức nhiệt độ thấp nhất, dễ có băng tuyết.

Ảnh: Intetnet.

Mà ngày Đông Chí của mùa Đông 2023 – 2024 là ngày 22/12/2023. Vậy “chuỗi 9 ngày thứ tư” là từ ngày 18/1 đến 26/1/2024. Đợt rét đậm hiện tại ở miền Bắc nước ta (bắt đầu từ 21/1) chính là nằm trong khoảng thời gian này. Ở Trung Quốc, đợt rét bắt đầu sớm hơn ở nước ta một chút vì không khí lạnh từ Bắc Cực đi qua Trung Quốc rồi mới tới nước ta.

Người dân đi trên tuyết ở tỉnh Hồ Nam (Trung Quốc) vào ngày 22/1/2024. Ảnh: Zhao Zhongzhi/ Xinhua.

Theo cách tính trên, sau “chuỗi 9 ngày thứ tư của mùa Đông”, cây cối sẽ bắt đầu đâm chồi vào “chuỗi 9 ngày thứ năm và thứ sáu”. “Chuỗi 9 ngày thứ tư” - rét nhất - kết thúc vào 26/1. Từ 27/1 (thứ Bảy tới), đúng là thời tiết miền Bắc bắt đầu bớt rét, nhiệt độ tăng dần, mức nhiệt độ thấp nhất trong ngày sẽ là 11 - 12^oC rồi cao dần lên, sang tuần sẽ có mức nhiệt độ cao nhất vượt qua 20^oC.

Cách tính lịch như trên được sử dụng chủ yếu bởi những người nông dân ngày xưa vì công việc của họ phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết. Nhưng có thể thấy là cách tính đó vẫn khá chính xác ở thời hiện đại này.

Lan Phương