Đặc sắc Lễ hội Mường Khô

Cứ đến ngày mùng 10 âm lịch hằng năm, người dân làng Muỗng Do, xã Điền Trung và các xã trong cụm Hồ Điền, huyện Bá Thước lại tổ chức lễ hội Mường Khô để tri ân Quận công Hà Công Thái và các vị tướng dòng họ Hà có công dẹp loạn ở vùng biên giới phía Tây tỉnh Thanh Hóa vào cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX, đồng thời cầu cho nhân khang, vật thịnh, mùa màng tươi tốt, con người và vạn vật sinh sôi, nảy nở.

Khi công việc chuẩn bị đã hoàn tất, người dân Mường Khô chọn giờ đẹp tiến hành nghi lễ rước kiệu ra chùa Mèo- nơi thờ tự tổ tiên của dòng họ Hà Công.

Theo người dân nơi đây, Mường Khô xưa là nơi cư trú của gia tộc Hà Công, một dòng họ lớn, có uy tín và thế lực mạnh; nơi sinh ra và lớn lên của Hà Văn Mao, một trong những thủ lĩnh của phong trào Cần Vương đã giương cao ngọn cờ yêu nước, tập hợp nghĩa quân, xây dựng căn cứ chống giặc ngoại xâm.

Đền thờ Quận công Hà Công Thái được xây dựng vào thế kỷ XIX, do gia tộc Hà Công, một gia tộc cai quản sứ Mường Khô xây dựng để thờ các vị thần linh. Trong thời vua Gia Long, Minh Mạng trong gia tộc họ Hà Công có ông Hà Công Thái đã có công đánh giặc ở trấn Hưng Hóa và dẹp giặc cỏ ở vùng biên giới Việt Lào, đặc biệt là giúp nhà Nguyễn thống nhất giang sơn, nên ông Hà Công Thái được triều đình nhà Nguyễn phong tước Quận Công, có quyền cai quản từ dốc Eo Lê, chợ Mầu, chợ bãi, Mường Ne cho đến tận ngọn nguồn sông Mã. Sau khi ông mất, mộ của ông được an táng tại Đồng Tràng, gần đền thờ và trong đền tộc họ Hà Công đã xây thêm một ngôi nhà nữa tại khuôn viên chùa Mèo để thờ Quận công Hà Công Thái và sau này thờ sỹ phu Hà Văn Mao và Hà Triều Nguyệt. Từ đó, chùa Mèo trở thành nơi đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh cho đất Mường Khô nói riêng, huyện miền núi Bá Thước nói chung.

Dâng hương cúng lễ tại Đền thờ Quận công Hà Công Thái.

Vào giai đoạn 1960 - 1964, máy bay Mỹ bắn phá Miền Bắc, chùa Mèo đã bị phá hủy hoàn toàn. Từ đó các nghi thức tế lễ và các trò chơi, trò diễn dân gian cũng dần bị mai một, việc cúng tế chỉ còn duy trì trong gia tộc Hà Công. Đến tháng 11-2009, được sự quan tâm của UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thông tin và Du lịch, UBND huyện Bá Thước đã giao tiến hành khôi phục, xây dựng lại Đền thờ Quận công Hà Công Thái để đáp ứng được lòng mong mỏi của Nhân dân các dân tộc huyện nhà. Ngày 9-12-2011, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 4075/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích lịch sử đền thờ Quận công Hà Công Thái là di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh cấp tỉnh. Từ đó, hàng năm vào mùng 10 tháng Giêng âm lịch, Nhân dân khu vực Hồ Điền l đều tổ chức tế lễ tại chùa Mèo để tri ân và ngưỡng vọng những người có công với nước, cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, điều lành, điều tốt đến với mọi nhà.

Tại Lễ hội Mường Khô năm 2023 được tổ chức nhiều hoạt động sôi nổi như: Dâng hương tri ân công lao của Quận công Hà Công Thái, rước kiệu, biểu diễn cồng chiêng, các hoạt động văn hóa - thể thao; các trò chơi, trò diễn dân gian đặc sắc như: ném còn, kéo co, đẩy gậy, chọi gà, bắn nỏ, đánh mẳng, đánh trống giàm… thu hút đông đảo Nhân dân và du khách thập phương tham gia.

Một số hình ảnh tại Lễ hội Mường Khô lần thứ VIII năm 2023:

Ậu mo tiến hành lễ cúng thần linh, thổ địa để cầu cho mưa thuận gió hòa, Nhân dân trong Mường có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Các đồng chí lãnh đạo huyện Bá Thước dâng hương.

Đoàn khênh kiệu, chấp kích.

60 thiếu nữ dân tộc Mường trong trang phục truyền thống biểu diễn cồng chiêng để rước vong hồn Quận công về sân vận động tổ chức lễ hội.

Bí thư Huyện ủy Bá Thước Bùi Văn Lưỡng đánh cồng khai mạc Lễ hội Mường Khô lần thứ VIII năm 2023.

Một số tiết mục văn nghệ tại Lễ hội Mường Khô.

Bên cạnh phần lễ, xã tổ chức các cuộc thi, như thi đấu bóng chuyền...

...bắn nỏ...

...ném còn...

...chọi gà, thu hút hàng nghìn du khách trong huyện tham gia. Qua đó, tạo không khí vui tươi, phấn khởi mừng Đảng, mừng Xuân Quý Mão và thúc đẩy thi đua thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ chính trị năm 2023 của địa phương, cũng như trong việc gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Mường tại Bá Thước.

Tiến Đông - Thế Anh