Di dân khỏi vùng nguy hiểm, kết quả chưa như mong đợi

Quyết định số 1776/QĐ-TTg ngày 21-11-2012 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình Bố trí dân cư các vùng: Thiên tai, đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, di cư tự do, khu rừng đặc dụng giai đoạn 2013 - 2015 và định hướng đến năm 2020 (gọi tắt là Quyết định 1776) đã mở ra cơ hội để các huyện miền núi Thanh Hóa sớm ổn định cuộc sống của người dân vùng thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề của thiên tai. Thế nhưng, do nhiều nguyên nhân, việc di dời các hộ dân ra khỏi vùng nguy hiểm chưa đạt kết quả như mong đợi.

Nhiều hộ dân ở huyện Quan Sơn sống trong thung lũng lòng chảo, có nguy cơ cao bị lũ ống, lũ quét, sạt lở đất.

Huyện Quan Sơn có địa bàn rộng, địa hình chia cắt, cấu tạo địa chất thiếu ổn định, mùa mưa lũ thường xảy ra các hiện tượng sạt lở đất, lũ ống, lũ quét, gây thiệt hại lớn về hạ tầng giao thông, thủy lợi, nông nghiệp và đe dọa trực tiếp đến cuộc sống của hàng trăm hộ dân. Quyết định 1776 là cơ hội để các hộ dân sống trong vùng nguy hiểm do thiên tai ở huyện Quan Sơn có cơ hội được di dời đến nơi an toàn, nhưng khi triển khai thực hiện kết quả đạt được không như mong đợi. Giai đoạn 2016 - 2020, huyện mới chỉ có 9 hộ dân được hỗ trợ kinh phí để di dời, trong khi đó toàn huyện có tới hơn 823 hộ dân sống ở khu vực thường chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai.

Ông Nguyễn Văn Sinh, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Quan Sơn, cho biết: Hiện nay, công tác di chuyển các hộ dân ra khỏi vùng ảnh hưởng của thiên tai trên địa bàn huyện gặp rất nhiều khó khăn, chủ yếu là do thiếu kinh phí. Mức kinh phí hỗ trợ hộ dân di dời theo quyết định rất thấp, từ 20- 30 triệu đồng/hộ, trong khi đời sống của Nhân dân nằm trong vùng ảnh hưởng thiên tai gặp nhiều khó khăn, thiếu tiền để đối ứng. Mùa mưa bão năm nay đang tới gần, nguy cơ sạt lở đất, lũ ống, lũ quét có thể xảy ra, người dân lại sống trong cảnh thấp thỏm, lo âu.

Tại xã Trung Thượng (Quan Sơn) có các bản: Bách, Bôn, Ngàm với 91 hộ, 392 nhân khẩu, nằm trong vùng ảnh hưởng thiên tai. Trong đó, 31 hộ dân của bản Bách sống dọc ven sông Lò, có nguy cơ bị sạt lở cao. Vào mùa mưa bão, người dân ở các bản luôn sống trong tâm thế sẵn sàng di dời khi có tình huống khẩn cấp xảy ra. Nguy hiểm là vậy, nhưng các hộ dân ở các bản này chưa được thụ hưởng chính sách hỗ trợ theo Quyết định 1776.

Ông Hà Văn Hạnh, Chủ tịch UBND xã Trung Thượng, cho biết: Vào mùa mưa bão, xã thường xuyên cử cán bộ nắm bắt tình hình thời tiết, nếu có sự cố sẽ huy động lực lượng để sơ tán các hộ dân đến nơi an toàn. Nhằm ổn định cuộc sống người dân tại 3 bản này, xã Trung Thượng đã lập quy hoạch khu tái định cư tập trung với diện tích 8 ha. Dù bố trí được quỹ đất nhưng để người dân di dời đến khu tái định cư mới là điều không dễ, bởi đời sống của các hộ còn bộn bề khó khăn. Vì vậy, rất cần sự quan tâm của các cấp, các ngành để các hộ dân ổn định cuộc sống.

Tại huyện Quan Hóa, việc di dân ra khỏi vùng nguy hiểm theo Quyết định 1776 kết quả đạt được thấp. Giai đoạn 2016 - 2020, huyện có 115 hộ được hỗ trợ di dời đến nơi ở mới, trong khi số lượng hộ dân cần di dời lên tới 947 hộ. Ông Trương Nho Tự, Chủ tịch UBND huyện Quan Hóa, cho biết: Là một trong những huyện chịu nhiều ảnh hưởng bởi thiên tai, nhất là các sự cố lũ quét, sạt lở đất, những năm qua, công tác di dời dân theo Quyết định 1776 được huyện Quan Hóa đặc biệt quan tâm. Nhưng vì điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, kinh phí xây dựng nhà mới quá lớn (khoảng 100 triệu đồng, tùy thuộc vào từng nhà), trong khi đó kinh phí hỗ trợ di dời thấp. Vì thế, dù biết là nguy hiểm nhưng để có đủ tiền xây dựng nhà mới là vô cùng khó. Mặc dù mức hỗ trợ thấp, nhưng không phải hộ dân nào nằm trong vùng ảnh hưởng của thiên tai cũng được hỗ trợ để di dời.

Ở những huyện còn lại, gồm: Mường Lát, Bá Thước, Lang Chánh, Như Xuân, Thường Xuân, Thạch Thành, Cẩm Thủy, Như Thanh, việc sắp xếp, ổn định dân cư cho các vùng bị ảnh hưởng bởi thiên tai theo Quyết định 1776 cũng đạt kết quả thấp. Nguyên nhân chủ yếu vẫn là thiếu vốn. Theo thống kê, từ 2016 - 2020, 10 huyện miền núi chỉ sắp xếp, ổn định cho 379 hộ/2.302 hộ dân, cụ thể là: 16 hộ ở huyện Mường Lát, 10 hộ ở Quan Sơn, 115 hộ ở Quan Hóa, 110 hộ ở Bá Thước, 34 hộ ở Thạch Thành, 7 hộ ở Lang Chánh, 42 hộ ở Như Xuân và 45 hộ ở huyện Như Thanh (huyện Ngọc Lặc không có hộ dân phải di dời).

Ông Lê Bá Lương, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh, cho biết: Kết quả bố trí dân cư theo Quyết định 1776 đạt thấp so với kế hoạch bởi kinh phí bố trí triển khai các chương trình dự án trong thời gian qua rất thấp. Trong khi đó, hầu hết các dự án đều triển khai tại khu vực vùng sâu, vùng xa, điều kiện đi lại khó khăn, địa hình xây dựng phức tạp đòi hỏi nguồn kinh phí lớn. Giai đoạn 2016 - 2020, tổng số vốn được phê duyệt theo Quyết định 1776 cho các dự án bố trí dân cư mới chỉ có 23.556 triệu đồng. Trong đó, kinh phí hỗ trợ trực tiếp cho hộ dân là 11.890 triệu đồng; hỗ trợ công trình cộng đồng 11.666 triệu đồng. Giai đoạn 2021 - 2025, trên địa bàn các huyện miền núi có hơn 4.000 hộ dân có nhu cầu sắp xếp, bố trí ổn định dân cư, trong khi nguồn kinh phí hỗ trợ của Trung ương theo Quyết định 1776 rất thấp. Hiện nay, khí hậu diễn biến phức tạp, các huyện miền núi thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai, việc di dân càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết... Vì vậy, UBND tỉnh dự kiến đầu tư 33 dự án bố trí ổn định dân cư vùng ảnh hưởng trên địa bàn 11 huyện với quy mô 1.766 hộ. Trong đó, di dời dân cư tập trung cho 793 hộ tại 18 điểm; di dời dân cư xen ghép cho 498 hộ và ổn định tại chỗ cho 475 hộ.

Các huyện miền núi thường xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất, gây thiệt hại tài sản và đe dọa đến tính mạng người dân. Vì vậy, các ngành chức năng cần có những giải pháp quyết liệt sớm ổn định đời sống Nhân dân trong vùng bị ảnh hưởng. Đồng thời, các hộ dân cũng cần chủ động để bảo vệ tính mạng và tài sản của mình, tránh tư tưởng trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Trong điều kiện kinh tế còn khó khăn, rất cần sự tương trợ, giúp đỡ của dòng họ, anh em và cộng đồng xã hội để những hộ dân nằm trong vùng bị ảnh hưởng thiên tai có cơ hội đến nơi ở mới an toàn.

Bài và ảnh: Xuân Cường