Nên hay không sách giáo khoa dùng một lần?

Sách giáo khoa (SGK) chương trình hiện hành đã phát hành và bắt đầu sử dụng từ năm 2002, 16 năm trôi qua, trước dư luận của một bộ phận phụ huynh học sinh, nay Bộ GD&ĐT phát đi thông điệp “Quán triệt giáo viên không được để học sinh làm bài tập vào SGK” nhằm tránh cho phụ huynh một khoản tốn kém.

Cấu trúc bài tập của chương trình hiện hành chủ yếu thiết kế dưới hình thức trắc nghiệm, đây là hình thức phù hợp với mục tiêu giáo dục và kiểm tra, đánh giá, thi cử hiện nay. Một trong các mục đích của việc thiết kế bài tập hay bài thi dưới dạng trắc nghiệm là nhằm giảm thời gian, tăng lượng kiến thức. Với học sinh lớp 1, khi các em chưa biết đọc, biết viết thì làm sao các em viết, vẽ lại vào vở để mà làm bài tập; có những bài tập gắn với hình vẽ thì không thể không làm trực tiếp; với các em từ lớp 2 trở lên, dù đã biết đọc, viết nhưng nếu không có bài tập in sẵn để tô, điền, nối... trong khi mỗi tiết học chỉ có 35 - 40 phút học trò phải hí hoáy kẻ, vẽ, viết lại vào vở rồi mới thực hiện yêu cầu bài tập (tô, điền, nối...), vậy thì còn thời gian đâu để làm bài tập khác, học cái khác, trong khi còn phải “nhồi nhét” giáo dục lồng ghép. Thế là giáo viên “cháy giáo án”, học sinh không làm xong bài, không đạt yêu cầu học tập, rồi phụ huynh lại kêu ca, chỉ trích giáo dục, lại phải lo cho con đi học thêm... Cái giá phải trả cho sự tính toán để tiết kiệm một cuốn sách, một bộ sách là quá đắt - đó là sự đánh đổi thời gian và tri thức.

Vấn đề tiết kiệm, tránh lãng phí: Học trò không viết vào SGK thì phải viết vào vở, vở cũng mất tiền mua chứ, 7 đến 10 nghìn đồng/cuốn vở, càng lớp nhỏ các con viết càng tốn vở. Một năm học, với riêng môn Toán, phải dùng 2 đến 3 cuốn vở, trong khi một cuốn SGK Toán lớp 1 là 10.800 đồng. Giả sử toàn ngành thực hiện nghiêm túc không làm bài tập vào SGK đi chăng nữa thử hỏi bao nhiêu bộ SGK được dùng lại, bởi vì sách đã bị rách, cũ (trẻ dùng một năm là cũ lắm rồi), vì không luân chuyển được, vì khác chương trình học, vì nhiều bố mẹ không nỡ để con mình phải dùng lại đồ cũ; trẻ cũng không thích dùng lại đồ cũ.

Khách quan mà nói, học sinh làm bài tập vào SGK chữ viết rất xấu, vì sách không có dòng kẻ, giấy của sách kém chất lượng. Vấn đề nữa là phần bài tập tự luận vẫn phải làm ra vở. Vì việc để dành sách cũ cho một bộ phận phụ huynh, học sinh có hoàn cảnh khó khăn mà kéo theo hàng triệu học sinh và giáo viên khác phải chịu đựng những hệ lụy từ việc này, có nên không?

Nếu không vì bài toán tiết kiệm thì thiết kế “hai trong một”, vừa SGK, vừa bài tập: Bài tập trắc nghiệm in sẵn để học sinh điền, nối, kẻ, vẽ... là rất cần thiết, bài tập tự luận thì để trống và phải có dòng kẻ ô li ngay dưới mỗi bài tập để học sinh làm luôn với yêu cầu giấy phải đảm bảo chất lượng - dù có tốn kém hơn nhưng tạo được sự liền lạc, logic giữa phần bài học kiến thức mới và phần bài tập.

Còn nếu để tiết kiệm thì tách riêng, sách dùng lại, còn vở bài tập phải in sẵn nội dung và phải thay thế được cho vở viết.

Nguyễn Bá Đồng