Gian nan... chống nạn khai thác cát trái phép trên sông

Khai thác cát trái phép là vấn nạn nhức nhối của nhiều địa phương nằm dọc trên các tuyến sông, nhất là sông Chu, sông Mã... thuộc địa bàn các huyện Hoằng Hóa, Thiệu Hóa, Thọ Xuân, Vĩnh Lộc... Dù các địa phương đã vào cuộc quyết liệt song nạn khai thác cát trái phép vẫn diễn ra và kéo theo đó hàng chục ha đất đai, hoa màu của bà con bị sạt lở và trôi xuống sông.

Xót xa... nhìn đất trôi sông

Đi dọc các bãi màu ven sông Chu, sông Mã đập vào mắt chúng tôi đó là hình ảnh bờ sông lồi lõm và sâu hoắm. Theo những người dân đang chăm sóc rau màu ở các bãi dọc những con sông này thì nguyên nhân khiến nhiều diện tích dâu, ngô và các loại rau màu của bà con bị sạt lở trôi xuống sông tạo thành bờ sông lồi lõm và sâu hoắm là do nạn khai thác cát trái phép. Ông Tống Viết Ngoạn, thôn Nguyên Thắng, xã Thiệu Nguyên là một trong số hàng chục hộ của thôn bị mất hết đất bãi vì nạn khai thác cát trái phép bức xúc: Toàn bộ diện tích đất bãi của gia đình tôi chia theo diện đất phần trăm chuyên trồng rau màu và trồng cỏ đã bị “cát tặc” làm trôi xuống sông mất rồi. Từ khi gia đình mất đất, mất hoa màu, ông đã làm đơn kiến nghị lên xã, huyện nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết.

Không chỉ thôn Nguyên Thắng mất đất, hoa màu mà hàng trăm hộ dân của 8 thôn còn lại của xã Thiệu Nguyên đều mất đất do nạn khai thác cát trái phép. Bà Lê Thị Hoa, thôn Nguyên Thắng lo lắng: Nếu không nhanh chóng dẹp bỏ dứt điểm tình trạng khai thác cát trái phép thì không lâu nữa, toàn bộ diện tích đất bãi của Thiệu Nguyên không những trôi sông mà phần mồ mả của cha ông cũng bị cát tặc làm cho mất hẳn vì nghĩa trang nhân dân này chỉ còn cách bờ sông khoảng chục mét.

Những ngày này, người dân các thôn: 7,8,9,10 của xã Thiệu Đô cũng đang đứng ngồi không yên vì nhiều diện tích trồng dâu, trồng ngô cứ trôi dần xuống sông do nạn khai thác cát trái phép. Bà Lê Thị Lý, thôn 10 bức xúc: Gia đình tôi có 5 sào đất bãi để trồng dâu và trồng ngô nhưng mới đây 3 sào dâu xanh mơn mởn nằm ở sát bờ sông bị sạt lở và trôi xuống sông. Rồi bà Lý ngậm ngùi, mất 3 sào dâu, đồng nghĩa mỗi vụ gia đình bà mất khoảng chục triệu đồng từ việc trồng dâu- đây là một khoản thu nhập không nhỏ đối với nhà nông. Còn ông Lê Thiên Hiến chỉ vì “cát tặc” lộng hành làm trôi 5 sào dâu của gia đình xuống sông nên vợ ông một mực gọi điện giục ông về bằng được cho dù ông đang có việc làm và thu nhập ổn định ở tỉnh Bình Dương. Cũng theo ông Hiến, ngoài gia đình ông mất 5 sào đất bãi, trong thôn ông còn có trên 20 hộ gia đình khác, mỗi hộ mất cỡ 4 - 5 sào, thậm chí có hộ mất hơn 1 mẫu như hộ gia đình ông Lê Thiên Khánh.

Nạn khai thác cát trái phép khiến diện tích dâu và xoan của gia đình anh Khánh (Thiệu Đô) bị sạt lở thành sông.

Tuyên chiến với cát tặc

Theo Chủ tịch UBND xã Thiệu Nguyên - ông Nguyễn Văn Thắng thì tình trạng khai thác cát trái phép ở địa phương ông diễn biến phức tạp và trở thành “điểm nóng” là do: Địa phương ông có hơn 4 km sông Chu đi qua địa bàn 9 thôn của xã và là vựa cát lớn, chất lượng không nơi nào sánh kịp. Vì vậy, Thiệu Nguyên có tới 2 mỏ cát và 1 bãi tập kết được tỉnh cấp phép hoạt động. Lợi dụng có mỏ cát và bãi tập kết, nhiều tổ chức, cá nhân đã khai thác tràn lan, không đúng quy định. Hệ quả từ việc khai thác cát đã làm gần 7 ha đất bãi cùng hoa màu của bà con bị trôi xuống sông khiến người dân bức xúc. Giúp bà con giữ đất, giữ hoa màu, chính quyền xã Thiệu Nguyên đã thành lập tổ xung kích gồm 13 người có nhiệm vụ chống cát tặc. Hỗ trợ cho lực lượng này làm nhiệm vụ, ngoài lập chòi canh thường xuyên có lực lượng túc trực 24/24 giờ; đầu tư mua sắm tàu thuyền phục vụ công tác tuần tra, truy đuổi khi có tàu hút cát đến, xã còn trích kinh phí lên đến hàng trăm triệu/năm để chi trả cho lực lượng làm nhiệm vụ.

Còn ông Lê Thế Ký - Chủ tịch UBND xã Thiệu Đô - nơi có hàng chục ngàn m² đất trồng dâu, trồng xoan của bà con nằm sát bờ sông Chu đã bị “biến mất” do sạt lở cũng tỏ ra bức xúc và bất lực trước nạn khai thác cát trái phép xảy ra ở địa phương ông. Ông Ký cho biết thêm: Do doanh nghiệp Sơn Đào đến hết tháng 3/2018 là hết thời hạn được tỉnh cấp phép hoạt động khai thác cát trên địa bàn xã nên doanh nghiệp này đang tận thu bằng mọi cách. Vì vậy, ông Ký đang hy vọng sau khi doanh nghiệp này hết thời hạn cấp phép, khai thác cát trái phép ở địa phương ông sẽ được chấn chỉnh dứt điểm.

Nạn khai thác cát trái phép ở các xã nằm ven sông Mã của huyện Hoằng Hóa như Hoằng Giang, Hoằng Khánh... cũng đang khiến chính quyền ở đây phải đau đầu đối phó với cát tặc. Theo Chủ tịch UBND xã Hoằng Giang - ông Nguyễn Hùng Cường và Phó Chủ tịch UBND xã Hoằng Khánh - ông Cao Văn Sơn thì địa phương đã quyết liệt dành nhiều công sức, kinh phí để chống nạn khai thác cát trái phép trên địa bàn và có thời điểm bắt cùng một lúc 7 tàu vi phạm, song vấn nạn này đến nay vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Tuy nhiên, ở hầu hết các địa phương do lực lượng mỏng, phương tiện công suất nhỏ, thêm vào đó việc cắm mốc giới để phân biệt vùng được phép khai thác và không được khai thác chưa được các cấp có thẩm quyền quan tâm nên không có đủ cơ sở pháp lý để khẳng định có vi phạm khai thác trái phép không? Lợi dụng những điểm yếu này cả những doanh nghiệp được cấp phép cũng như tổ chức, cá nhân không được cấp phép... mặc sức khai thác tràn lan nên chống nạn khai thác cát trái phép ở các địa phương thời gian qua được ví như “bắt cóc bỏ đĩa”.

Trong khi người dân mất đất, hoa màu chưa được giải quyết thì những chiếc tàu hút cát với tiếng máy nổ chát chúa ngày đêm vươn vòi bạch tuộc “đục khoét” lòng sông. Đó là thực tế hiện đang xảy ra ở nhiều địa phương dọc trên các tuyến sông lớn của tỉnh.

Minh Lý