Về đâu nghề cót làng Giàng?

(VH&ĐS) Trải qua biết bao biến cố, thăng trầm, cùng tốc độ đô thị hóa, nghề đan cót tại làng Giàng (Thiệu Dương, TP Thanh Hóa) đang đứng trước nguy cơ mai một.

Làng Giàng (Thiệu Dương) có lịch sử phát triển lâu đời, nằm ven bờ sông Mã, dưới Ngã Ba Đầu. Đây từng là địa điểm của thành Tư Phố thời nghìn năm Bắc thuộc và đất trấn thành của tỉnh từ thời Hậu Lê đến Tây Sơn. Người xưa biết bao đời đã đến vùng đất này để trao đổi, mua bán hàng hóa. Trong đó, không thể không nhắc đến tấm cót Giàng - một biểu tượng đan lát đẹp bền, độc đáo, ít nơi nào có được. Nghề đan lát ở làng Giàng cho ra các sản phẩm chủ yêu là cót, nan, rổ, rá, thúng, mủng… nhưng cót mới là mặt hàng sản xuất nhiều, nổi tiếng nhất.

Ông Dương Khắc Lý, trưởng thôn 1, xã Thiệu Dương, cho biết, trước đây nghề đan cót mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho bà con lúc nông nhàn, sản phẩm bán ra không bao giờ ế ẩm. Thế nhưng, kinh tế không ngừng phát triển, đời sống người dân không ngừng nâng lên, nghề đan cót đang dần bị mai một, có nguy cơ xóa sổ, người dân không còn mặn mà với nghề nữa, do thu nhập thấp. Hiện nay, công nhân đi làm thêm tại các công ty, nhà máy, lương ổn định, chỉ còn lại người già và trẻ con bám trụ với nghề này.

Là một người lâu năm trong nghề, đôi tay đã không biết bao lần rớm máu vì những thanh nan, mành cót, chị Lê Thị Hảo, thôn 3, chia sẻ: “Ngày xưa, cả làng, cả xã đều làm nghề này, nay chỉ còn lác đác vài chục hộ, chủ yếu làm gia công cho chủ. Mà chỉ tranh thủ lúc thời gian nhàn rỗi, chứ trông chờ vào mấy tấm cót này chắc không đủ ăn.”

Theo tìm hiểu, một tấm cót có chiều dài trung bình 3m, rộng 1m, trong khi đó người lao động một ngày làm được từ 2 - 3 tấm, với mức thu nhập bèo bọt 42.000đ/tấm cót, phần lớn người dân không hứng thú với nghề nữa. Hơn nữa nguồn nguyên liệu hiện nay khan hiếm, thị trường không mở rộng, không mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Nghề đan cót ở làng Giàng, xã Thiệu Dương, TP Thanh Hóa đang dần mai một.

Ghé thăm gia đình chị Đoàn Thị Thanh (thôn 1), người có thâm niên 10 năm làm nghề, trong khoảng sân rộng chừng 70m², được chứng kiến những người phụ nữ với đôi tay thoăn thoắt, cặm cụi, người chẻ nan, người đan thành tấm cót hoàn chỉnh. Chúng tôi không khỏi xót xa, bởi cái nghề được xem là truyền thống, mang lại cơm áo, gạo tiền cho người dân, giờ đây đang đứng trước bờ vực thẳm.

Trao đổi với ông Dương Khắc Thành, chủ cơ sở thu mua cót duy nhất của xã Thiệu Dương, chuyên bao tiêu sản phẩm cho xã, được biết: Với mong muốn khôi phục lại nghề truyền thống cho người dân, ông đã lặn lội từ Nam ra Bắc, ngược xuôi, ngày đêm trăn trở cùng nghề. Đến nay, cơ sở của gia đình thu hút trên 217 lao động, chủ yếu giao khoán tại nhà cho các hộ tự làm, bình quân sản phẩm làm ra trên 10 vạn tấm/ tháng, trừ chi phí, hàng tháng gia đình thu nhập trên 20 triệu đồng.

Ông Nguyễn Anh Tuấn - Phó chủ tịch UBND xã Thiệu Dương, cho biết: “Toàn xã hiện có 3.047 hộ, với tổng số 10 thôn, trong đó có 3 thôn nội đê, 7 thôn ngoại đê. Trước kia nghề đan cót là nghề mũi nhọn, mang lại thu nhập cho người lao động, đến nay chỉ lác đác vài chục hộ làm nghề, chủ yếu là người già, trẻ nhỏ tranh thủ thời gian nông nhàn. Từ khi xã lên thành phố, cùng sự phát triển kinh tế không ngừng, nhiều nhà máy, xí nghiệp mọc lên, xét thấy nghề đan cót không mang lại hiệu quả lâu dài, người dân đổ xô đi làm công ty, doanh nghiệp.”

Tính đến thời điểm hiện tại, xã Thiệu Dương đã hình thành cụm công nghiệp với 5 công ty lớn, nhỏ, hàng năm thu hút trên 300 lao động. Trong khi đó chính quyền địa phương cũng chưa có động thái nhằm lưu giữ, khôi phục làng nghề đan cót.

Việc bảo tồn và phát triển nghề đan cót làng Giàng (Thiệu Dương) không chỉ là băn khoăn, trăn trở của những người tâm huyết với nghề, mà còn là dấu hỏi lớn cho thực trạng chung tại các làng nghề trong tỉnh, trong sự biến động không ngừng của cơ chế thị trường.

Trung Lê