Rau má xứ Thanh: Tiềm năng còn ở phía trước

Cánh đồng rau má tại HTX nông nghiệp sạch làng cổ Đông Sơn.

Người nông dân kỳ vọng

Anh Hoàng Văn Tuấn ở xã Xuân Du (Như Thanh), là một thanh niên khởi nghiệp khá thành công với mô hình chăn nuôi tổng hợp. Sau khi đi tham quan mô hình, học tập kinh nghiệm ở Thái Nguyên, Huế... tháng 9-2021, anh Tuấn quyết định đầu tư 0,7ha đất trồng rau má. Trước đó, anh đã ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm có thời hạn 5 năm với Công ty CP xây dựng và thương mại Phong Cách Mới. Việc khó nhất trong sản xuất nông nghiệp là tiêu thụ nông sản đã được giải quyết, vì vậy anh yên tâm đầu tư theo đúng quy trình kỹ thuật. Theo đó, anh Tuấn đầu tư cơ sở vật chất đầy đủ với hệ thống tưới phun sương, máy cắt... tổng chi phí 80 triệu đồng. Công ty đã hỗ trợ anh về kỹ thuật canh tác, hướng dẫn gieo trồng, cách thức xử lý sâu bệnh theo hướng hữu cơ, giám sát quá trình cây sinh trưởng và phát triển, thực hiện kiểm nghiệm giá trị dinh dưỡng cây trồng đến lúc thu hoạch. Đến nay, sau gần 7 tháng, ruộng rau má của anh đã cho thu hoạch 3 lứa, mỗi lứa khoảng 18 tạ, với giá bán tại ruộng là 1,5 triệu đồng/tạ.

Theo phân tích của anh Hoàng Văn Tuấn: Trồng rau má chỉ tốn kém nhất là chi phí đầu tư ban đầu, trong đó “nặng” nhất là hệ thống tưới phun sương. Tuy nhiên việc đầu tư chỉ tốn một lần, có thể duy trì sản xuất lâu dài. Giống rau má gieo trồng một lần thu hoạch trong 8 năm. Theo tính toán, với giá bán hiện nay mỗi năm 0,7ha rau má sẽ thu 240 triệu đồng. Được biết, từ hiệu quả mô hình sản xuất của anh Tuấn, nhiều hộ dân trong xã Xuân Du mong muốn được chuyển đổi cây trồng, trở thành vùng nguyên liệu rau má. Anh Tuấn dự định cuối năm 2022 sẽ mở rộng diện tích lên 1ha.

Tại Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp sạch làng cổ Đông Sơn, phường Hàm Rồng (TP Thanh Hóa) có 14 hộ dân trồng rau má, trong đó có nhiều hộ có thâm niên trồng từ 10-15 năm. Gia đình chị Trần Thị Huệ, có 3 sào ruộng đều trồng rau má với thâm niên hơn 10 năm nay cho biết, trước kia khi chưa làm vùng nguyên liệu cho Công ty CP HTX liên minh nông lâm sản Thanh Hóa (Hà Trung), chị đi bán lẻ, nhập cho chợ đầu mối với giá bán 30-35 nghìn đồng/kg, vào cao điểm mùa hè giá có thể lên đến 50 nghìn đồng/kg. 3 sào rau má nhưng chỉ cần một lao động chính là chị. Thu nhập mỗi tháng từ rau má khoảng 10 triệu đồng.

Cũng như chị Huệ, khi chưa làm vùng nguyên liệu cho doanh nghiệp, hầu hết các hộ dân trong HTX đều tự đi bán lẻ hoặc nhập cho các chợ, cao điểm có những người mỗi ngày bán được 70kg rau má. Nhìn thấy tiềm năng từ cây rau má, gia đình ông Lê Văn Thanh đã thuê 2 sào đất công của phường, bắt đầu trồng rau má từ tháng 9-2021, đến nay ông đã thu hoạch được 3 lứa, với khoảng 6-7 tạ/lứa. Tháng 2 vừa qua, giá công ty nhập tại ruộng đạt 2 triệu đồng/tạ, như vậy với 2 sào rau má gia đình ông Thanh thu lợi từ 12-14 triệu đồng/tháng.

Cần chính sách tổng thể

Trồng cây rau má rõ ràng người nông dân đang có lãi. Và người trồng rau má trong tỉnh đã có ít nhất 3 doanh nghiệp đứng chân trên địa bàn bao tiêu đầu ra, gồm Công ty CP xây dựng và thương mại Phong Cách Mới, Công ty CP dược liệu Triệu Sơn và Công ty CP HTX liên minh nông lâm sản Thanh Hóa. Các sản phẩm từ cây rau má các doanh nghiệp này sản xuất đang được thị trường đón nhận. Riêng các sản phẩm của Công ty CP xây dựng và thương mại Phong Cách Mới đang được hoàn thiện các thủ tục để xuất khẩu và doanh thu dự kiến của công ty giai đoạn 2023-2025 đạt từ 20-30 tỷ đồng/năm, vùng nguyên liệu dự kiến lên đến 500ha. Nói như thế có nghĩa, giống rau này có thể giúp Thanh Hóa xây dựng sản phẩm nông nghiệp thế mạnh, đặc trưng và nâng cao thu nhập cho người nông dân.

Thế nhưng, để phát triển được các sản phẩm từ cây rau má gắn với phát triển vùng nguyên liệu lại là chuyện không dễ bởi nhiều nguyên nhân. Theo phương hướng sản xuất của các doanh nghiệp thì thời gian tới diện tích vùng nguyên liệu phải được mở rộng, thế nhưng chi phí đầu tư ban đầu trồng rau má khá lớn, khoảng 120-150 triệu/ha, trong đó quan trọng nhất là hệ thống tưới phun sương, bởi cây rau má ưa thời tiết ẩm mát. Với thời tiết nóng bức, sương muối và không được tưới phun sương, rau má dễ bị kém năng suất, hoặc năng suất không ổn định.

Chế biến rau má tại Công ty CP xây dựng và thương mại Phong Cách Mới.

Trong khi đó, diện tích trồng rau má trong tỉnh hiện có chủ yếu là nhỏ lẻ, manh mún, rất khó sản xuất nông nghiệp quy mô lớn. Ví như tổng diện tích trồng rau má tại HTX nông nghiệp sạch làng cổ Đông Sơn là 2ha, trong đó chỉ có 1 hộ có diện tích 2 sào, còn lại chủ yếu là 1 sào hoặc chưa đến 1 sào. Ông Lê Văn Thanh ở làng cổ Đông Sơn bày tỏ: “Không riêng gì tôi mà tất cả 14 hội viên HTX đều mong muốn được công ty tổ chức tập huấn và giám sát kỹ thuật, nhằm khắc phục những hạn chế ảnh hưởng đến năng suất cây trồng. Đồng thời, có hỗ trợ ban đầu về giống, phân bón, để người dân yên tâm với cây rau má”.

Về phía doanh nghiệp, theo quan điểm của anh Trần Văn Tân, Giám đốc Công ty CP xây dựng và thương mại Phong Cách Mới, các sản phẩm từ cây rau má mới ra đời, tuy có thị trường tiêu thụ rất rộng lớn, cho hiệu quả kinh tế cao, nhưng vẫn chưa tạo được niềm tin với nhiều hộ nông dân, trong khi đó việc quảng bá, giới thiệu sản phẩm ban đầu tiêu tốn chi phí của doanh nghiệp. Một khó khăn lớn là hiện tại tỉnh chưa quy hoạch vùng nguyên liệu rau má, nên doanh nghiệp cũng sẽ gặp vướng mắc trong quá trình mở rộng vùng nguyên liệu...

Những khó khăn trên đang đặt ra cho ngành chức năng cần phải xây dựng chính sách, kế hoạch tổng thể để phát triển loại cây này.

Bài và ảnh: Phong Vân