Từ 1/1/2018: Không phải ai nghỉ hưu sớm cũng có lợi

Ông Nguyễn Văn Tám - Phó Giám đốc BHXH tỉnh bàn giao sổ BHXH cho người lao động.

Đảm bảo nguyên tắc đóng - hưởng

Năm 2006, Quốc hội ban hành Luật BHXH và bắt đầu thực hiện quan điểm đổi mới cải cách hệ thống chính sách BHXH. Trước đây, công thức tính lương hưu cho người về hưu đủ 15 năm đóng BHXH tương ứng với mức hưởng 45%. Tuy nhiên, thực chất của 15 năm đóng này chỉ tương đương với 38%, có nghĩa là Nhà nước phải hỗ trợ thêm cho NLĐ 7% để đạt mức lương hưu 45%.

Vì vậy đến năm 2016, mức đóng BHXH bắt buộc là 22% (trong đó chủ SDLĐ 14% và NLĐ 8%), thì tổng toàn bộ tiền lương hưu của cả chủ SDLĐ và NLĐ cũng chỉ tương đương 39,6% (22%/tháng x 12 tháng trong vòng 15 năm)- nghĩa là 15 năm cũng chỉ tương ứng với 39,6%, nhưng công thức tính lương hưu vẫn giữ nguyên là 45% mức lương bình quân làm căn cứ đóng BHXH. Vấn đề đặt ra là, để từng bước cải tiến lộ trình đảm bảo nguyên tắc “đóng cao hưởng cao và đóng thấp hưởng thấp”, Nhà nước không thể luôn luôn phải bù ngân sách để chi trả cho quỹ BHXH. Nhà nước chỉ bảo hộ khi có biến cố xảy ra để bảo đảm ASXH cho toàn dân.

Từ 1/1/2018, tất cả những người về hưu, nếu đủ điều kiện (nam 60 tuổi có 30 năm đóng BHXH và nữ 55 tuổi có 25 năm đóng BHXH), thì tiền lương hưu của cả nam và nữ đều giảm sút một tỉ lệ nhỏ do nam phải đạt 31 năm công tác thì mới được 75%, còn nữ thì trước năm 2018 sau 15 năm được hưởng 45%, sau đó cứ mỗi năm tham gia BHXH được cộng thêm 3% nhưng bắt đầu từ 2018 chỉ còn 2%.

Bù lại, mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH tăng lên liên tục trong nhiều năm qua, khu vực nhà nước sau 22 năm (từ 1995 đến 2017) đã điều chỉnh lương tối thiểu chung (lương cơ sở) 15 lần, tăng 10,83 lần (từ 120.000 đồng lên 1.300.000 đồng); khu vực ngoài nhà nước sau 10 năm (giai đoạn 2008 - 2017) đã điều chỉnh tiền lương tối thiểu theo 4 vùng lên 10 lần. Cụ thể: Vùng 4 tăng 4 lần (từ 650.000 lên 2.580.00 đồng), vùng 1 tăng 4,7 lần (từ 800.000 lên 3.750.000 đồng). Đây là cơ sở để bù đắp mức lương hưu do giảm trừ tỷ lệ từ năm 2018.

Điều này sẽ tiếp tục được điều chỉnh từng bước theo lộ trình. Đến năm 2025, NLĐ bắt đầu tham gia BHXH, thì đến 2045 - sau 20 năm, NLĐ cả ở khu vực công lẫn khu vực tư đủ tuổi nghỉ hưu, thì tiền lương hưu sẽ tính bình quân cả quá trình. Như vậy, thể hiện sự công bằng, minh bạch và chính sách BHXH luôn luôn đi theo nguyên tắc đóng - hưởng.

Những đối tượng nào bị ảnh hưởng?

Dư luận cho rằng NLĐ phải tăng thời gian tham gia BHXH thêm 5 năm nữa, nhưng thực chất không phải tất cả NLĐ đều phải đóng thêm 5 năm nữa mới được hưởng 75% lương. Đơn cử: Nếu NLĐ tốt nghiệp đại học năm 22 tuổi, vì lý do nào đó vài năm sau mới ổn định việc làm và 25 tuổi bắt đầu tham gia BHXH. Khi nghỉ hưu, nếu là nữ 55 tuổi có thời gian đóng BHXH 30 năm, còn nam là 60 tuổi cũng vừa đủ 35 năm đóng BHXH. Do đó, NLĐ đều đạt mức hưởng lương hưu 75%. Đặc biệt, với lao động phổ thông đi làm từ 18 tuổi, thì thời gian đóng BHXH còn kéo dài hơn cho đến tuổi nghỉ hưu.

Như vậy, việc đóng thêm chỉ xảy ra với một số NLĐ vì lý do nào đó đi làm muộn, tham gia BHXH khi đã cao tuổi. Với những người tham gia vào thị trường lao động muộn, thì sẽ phải tiếp tục đóng thêm để đảm bảo công bằng theo nguyên tắc đóng - hưởng, nhằm nhận được lương hưu ở mức tối đa 75%.

Không phải cứ muốn là được nghỉ hưu sớm

Nghỉ hưu sớm, trước và sau 1/1/2018 có gì khác nhau? Theo đại diện BHXH Việt Nam, với lao động nữ, 15 năm đóng BHXH được hưởng 45% lương và mỗi năm đóng BHXH thêm được cộng 3%; nhưng sau 1/1/2018, mỗi năm đóng thêm chỉ được cộng 2%. Với lao động nam, trước 1/1/2018 chỉ cần đóng BHXH 15 năm đã được hưởng 45% lương, nhưng nghỉ hưu vào năm 2018 cần đóng BHXH 16 năm mới được 45% lương. Tương tự, nghỉ năm 2019 là 17 năm đóng, năm 2020 là 18 năm đóng, năm 2021 là 19 năm đóng và từ năm 2022 trở đi là 20 năm đóng.

NLĐ muốn nghỉ hưu sớm, ngoài điều kiện quy định về độ tuổi và số năm đóng BHXH, còn phải giám định sức khỏe. Việc ra Hội đồng giám định y khoa để kiểm tra có suy giảm sức lao động hay không đều có quy trình, quy định cụ thể. Không phải NLĐ cứ muốn là có thể về hưu sớm trước tuổi. Hiện nay, cơ quan BHXH đang thống kê số lượng người nghỉ hưu trước tuổi của thời điểm kết thúc quý I/2017 so với những năm trước. Tuy chưa có con số chính thức, nhưng sơ bộ thì chưa có đột biến.

Vì vậy NLĐ cần cân nhắc kỹ, bởi không phải ai nghỉ hưu sớm cũng có lợi, do mỗi năm NLĐ nghỉ hưu sớm sẽ bị trừ 2% lương hưu.

P.V