Sức sống của mùa xuân văn hóa

Khi mà cuộc sống đang dần ổn định trở lại trong thời kỳ “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19”, thì các hoạt động văn hóa, giải trí lại được đề cập đến nhiều hơn, như một liệu pháp tinh thần nhằm xốc lại đời sống người dân.

(Ảnh minh họa)

Những ngày này nhiều trò chơi, trò diễn truyền thống từng bị “lãng quên” trong hai năm qua, đang lần lượt được “đánh thức”, nhất là những trò diễn ngày tết. Bởi vậy, những ngày qua đã có một số người dân đi tập hát, tập múa, để ra xuân hy vọng được biểu diễn góp vui cùng dân làng.

Đời sống văn hóa ở nông thôn đang bừng lên khí sắc của một nông thôn mới, nhưng vẫn có những nét văn hóa làng rất đậm đà. Hình khối của làng thay đổi, nhưng văn hóa làng vẫn còn nhiều thứ để nhắc, để kể.

Ở vùng ven thành phố Thanh Hóa trong một chiều cuối năm se sắt lạnh, nhưng đã khiến tôi muốn lưu lại thật lâu. Những cụ ông, cụ bà, cả đám con trẻ xúng xính trong áo, mũ hội làng vào những vai diễn rất nhiệt. Các cụ tập chèo, người ngồi giữa chiếu hát, người giữ phách, người ôm đàn phía sau, có cô bé còn lúng la lúng liếng đôi mắt trong chiếc áo tứ thân đến là mê. Trong sự xốn xang, tấp nập đón đợi mùa xuân ở nơi này thấy cái gì cũng muốn xem.

(Ảnh minh họa)

Người làng cho biết để phòng, chống dịch bệnh có thể sẽ không có “khán giả”, nhưng họ vẫn hát cùng nhau để thỏa nỗi nhớ, niềm đam mê. Và cũng cứ tập, chờ đến khi nào dịch bệnh được khống chế lại kéo nhau ra sân đình để hát, để cùng nhau sống trong không khí hội làng.

Văn hóa là vậy, luôn có một chỗ đứng và sức sống mãnh liệt.

Còn nhớ có lần ở huyện Nga Sơn cách đây đã lâu tôi được sống trong một không gian văn hóa làng đúng nghĩa ngay tại Cửa Thần Phù nơi Mai An Tiêm và Nàng Nga trồng quả dưa đỏ. Một không gian văn hóa đậm nét làng quê truyền thống được tái hiện với hơn 20 trại của các làng văn hóa tiêu biểu trong huyện nhân Lễ hội truyền thống Mai An Tiêm. Một không gian níu kéo rất nhiều du khách, nhắc nhớ đến nét văn hóa làng quê đang mai một. Không gian văn hóa ấy lần nữa tái hiện đồng loạt tại trung tâm huyện Nga Sơn nhân một sự kiện quan trọng của huyện. Những trại làng văn hóa tiêu biểu của các xã trong huyện san sát nhau, làm ta như gặp lại bóng dáng của cây đa, mái đình làng, tiếng tát nước đêm trăng. Gặp lại một thời quang gánh, cày bừa nhọc nhằn mưu sinh nhưng hồn nhiên, vô tư của ông bà, bố mẹ ta.

Sống trong không gian xưa cũ của làng quê để hiểu đầy đủ hơn về một đời sống văn hóa đầy sáng tạo được khởi phát, trao truyền bởi những cư dân nông nghiệp, mới thấy hết giá trị và sức mạnh nội sinh của nền văn hóa gắn liền với cây lúa nước.

Văn hóa với dòng chảy bất tận, và không có khoảng cách. Tôi nhớ đã có lần được sống trong không gian ấy ngay dưới tường Thành Nhà Hồ sững sững. Những thôn nữ làng Tây Giai, làng Bèo ở xã Vĩnh Long, Vĩnh Tiến, huyện Vĩnh Lộc mộc mạc, xúng xính trong những chiếc áo mớ bảy mớ ba lúng liếng đôi mắt khiến những ông tây ngất ngây vỗ tay tán thưởng. Trong đêm hội văn hóa được tổ chức ngay dưới chân Di sản văn hóa thế giới sau đó tôi may mắn được gặp lại những điệu múa, lời ca ấy. Nó được trao truyền cho những học sinh Trường THCS Phạm Văn Hinh - những nhân cốt văn hóa của vùng đất thiêng này trong tương lai. Những hạt nhân văn nghệ ấy rồi sẽ lớn lên, sẽ kế tục những chị, những bà của chúng để lưu giữ cái hồn của vùng đất. Những câu lạc bộ văn nghệ quần chúng trên vùng đất Tây Đô rồi sẽ còn nhiều hơn nữa, tôi tin vào điều đó từ những gì tôi thấy, tôi nghe.

(Ảnh minh họa)

Văn hóa với sức sống trường tồn, theo dòng chảy thời gian đã góp phần làm nên những mùa xuân ấm áp. Khi mà cuộc sống đầy đủ hơn thì người ta lại tìm đến với văn hóa nhiều hơn. Bởi lẽ ấy, những câu lạc bộ văn hóa có tổ chức, đôi khi tự phát bởi nhóm người để thỏa niềm đam mê ngày một xuất hiện nhiều hơn làm cho đời sống văn hóa cơ sở ngày càng thêm phong phú. Bên cạnh sự ồn ào của tiếng máy, sự náo nhiệt của những dòng nhạc trẻ, sự ồn ã của những câu lạc bộ sở thích hiện đại, những nghệ sỹ làng quê với tâm huyết, với sự hy sinh của mình đang làm cho dòng chảy văn hóa thêm khoe sắc với mùa xuân.

Có thể dịch bệnh COVID-19 làm cho sức sống văn hóa chùng xuống, nhưng chắc chắn đó chỉ là tạm thời. Cùng với sự trở lại của mùa xuân, văn hóa sẽ tiếp tục khơi nguồn cảm xúc, đưa con người vượt lên mọi rào cản cuộc sống. Họ lại sẽ được sống trong những không gian sống động nhất, chân thực và không có khoảng cách. Tôi tin vào điều đó. Tin vào công cuộc chống dịch của chúng ta sẽ sớm thành công, để sức sống của những mùa xuân văn hóa lại trở lại đúng nghĩa…

Lam Vũ