Bác Lê Khả Phiêu với Văn nghệ sĩ - Nhà báo

Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu là một chính khách, một lãnh đạo tối cao của Đảng ta. Nhưng với Văn nghệ sĩ - Nhà báo, bác thân thiện như người nhà.

Nhà văn Nguyễn Bảo, nguyên TBT Tạp chí Văn nghệ Quân đội nói với tôi: Hồi nhà thơ Nguyễn Bao làm Trưởng ban liên lạc Văn nghệ sĩ - Nhà báo Thanh Hóa tại Hà Nội, Nguyễn Bảo làm Phó ban. Chúng tôi gặp mặt anh em văn nghệ báo chí ở Tạp chí Văn nghệ Quân đội, số 4 Lý Nam Đế, bác Lê Khả Phiêu đã đến thăm. Dịp ấy là vào khoảng sau Tết âm lịch năm 2000. Hôm ấy, bác đến một mình, không có thư ký Nguyễn Chí Trung. Bác nói chuyện vui vẻ, không nghi lễ gì cả.

Một lần, nhân dịp ra mắt tuyển tập Nguyễn Hiền (cháu họ Trạng Quỳnh) tại Hà Nội, tôi không nhớ năm, bác Lê Khả Phiêu đã đến dự và phát biểu ý kiến về Nguyễn Hiền. Lúc ấy bác đã nghỉ công việc nhà nước. Tôi rất ngạc nhiên nghe bác Lê Khả Phiêu nói về Nguyễn Hiền, người đồng đội mình những cá tính và phong cách rất Thanh Hóa và rất Trạng Quỳnh: Nguyễn Hiền thẳng thắn, dám làm dám nói những ý kiến trái chiều cả khi bác Lê Khả Phiêu đang còn đương chức.

Một lần khác, tôi đến dự khai mạc triển lãm hai anh em Họa sĩ Lê Huyên và Lê Hàn ở 16 Ngô Quyền, Hà Nội. Tôi đến đã thấy có bác Lê Khả Phiêu ở đó. Bác nhỏ người đứng lẫn trong những người đến dự triển lãm. Phóng viên đề nghị bác phát biểu ý kiến, bác khiêm tốn nói: Đừng đưa tôi lên truyền hình. Thật cảm động về câu nói ấy của bác. Nhưng rồi ai cũng xin chụp ảnh với bác Lê Khả Phiêu.

Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu dự Triển lãm của 2 họa sĩ Lê Huyên và Lê Hàn tại Hà Nội.

Năm 2015, khi Hội Cựu Thanh niên xung phong (TNXP) Thanh Hóa đề nghị tôi cộng tác viết cuốn 65 năm TNXP Thanh Hóa anh hùng. Chuẩn bị xuất bản, tôi nói anh Lê Trung Sơn, Chủ tịch Hội Cựu TNXP Thanh Hóa: Phải có bác Lê Khả Phiêu viết lời giới thiệu. Đây là việc khó. Nhưng rồi, tôi và anh Lê Trung Sơn đã may mắn được bác đồng ý gặp. Tôi mạnh dạn thưa: Anh em chúng cháu muốn bác viết tay và xin được chụp nguyên bút tích của bác. Bác chỉ cười và nói một từ: Được! Hai tuần sau, tôi và anh Lê Trung Sơn đến, bác nói thư ký chuẩn bị chè nước bánh kẹo tiếp nhà văn và thật bất ngờ: Bản viết tay, mực màu xanh đã được hoàn thành với nét chữ chân phương. Thực là kính trọng ở đức tính nghiêm túc, đúng hạn của bác.

Năm 2017, chuẩn bị hoàn thành bộ sách Văn nghệ sĩ - Nhà báo xứ Thanh tại Hà Nội với quê Thanh, tôi báo cáo Thường trực Tỉnh ủy Thanh Hóa về việc người viết lời giới thiệu. Các anh ở Tỉnh ủy cho ý kiến chỉ đạo: Chỉ có một lời giới thiệu của bác Lê Khả Phiêu cho bộ sách quý này. Tôi và bác Lê Huy Ngọ - Chủ tịch Hội đồng hương Thanh Hóa cùng NSND Tâm Chính, Nhà văn Dịch giả Lê Bá Thự, Nhà báo Đào Xuân Hưng và một số anh em Thường trực ban liên lạc đến thăm và xin bác viết lời giới thiệu cho cuốn sách. Sau khi làm thủ tục, thư ký mời tất cả lên tầng 2, tôi bất ngờ thấy trên bàn đã chuẩn bị bánh kẹo ngon và hoa quả để tiếp chúng tôi. Tôi rất cảm động trước tình cảm trân trọng của bác với văn nghệ sĩ. Dù rất bận nhưng bác đã đồng ý viết lời giới thiệu cho cuốn sách. Lúc về, bác Phiêu còn bảo NSND Tâm Chính: Kẹo ngon, mang hết về chia cho các cháu. Chúng tôi chia nhau mỗi người mươi cái kẹo về khoe với bạn bè là kẹo của bác Lê Khả Phiêu. Chúng tôi chỉ là những văn nghệ sĩ, nhà báo bình thường. Nhưng không phân biệt bình thường hay nổi tiếng, bác vẫn trân trọng như nhau.

Hôm 4/4/2019, sau khi cuốn sách "Với quê Thanh" ra đời, anh em chúng tôi mang sách đến tặng bác Phiêu. Thư ký bảo: Chỉ được gặp bác 10 phút thôi nhé, để giữ sức khỏe cho bác. Tôi và NSND Tâm Chính tặng sách cho bác, xin chụp ảnh chung xong, bác bảo: Chờ tôi xem chút. Chúng tôi chờ... Một hai, ba phút... rồi nửa tiếng. Thư ký lên làm hiệu đã hết giờ. Tôi vội đứng dậy. Bác quay lại nhìn thư ký, nói một câu ngắn gọn: Tôi đang xem! Anh thư ký quay ra. Chỉ một việc nhỏ ấy thôi nói lên rằng: Bác là người rất cụ thể và cẩn thận. Thật là hạnh phúc cho chúng tôi khi sản phẩm chúng tôi làm ra được bác xem kỹ, trân trọng đến thế.

Tác giả tặng bộ sách "Với quê Thanh" cho nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu tại nhà riêng ngày 4/4/2019. (Ảnh tác giả cung cấp)

Nghe tin bác Lê Khả Phiêu mất, NSND Tâm Chính nói với tôi: "Thực sự nghe tin bác Phiêu mất, riêng tôi rất đau đớn. Bác như là người cha, người chú của tôi. Người có một cái tâm rất sáng. Với Liên đoàn xiếc Việt Nam, bác rất quan tâm đến các nghệ sĩ, đặc biệt là với tôi và gia đình tôi. Bác đã xem tôi biểu diễn, xem các nghệ sĩ biểu diễn. Thậm chí ngày kỷ niệm 45 năm ngành xiếc Việt Nam, năm 2001, tôi đến báo cáo bác về cuốn sách 45 năm ngành xiếc Việt Nam. Bác hỏi: Sách thế nào? Tôi bảo: Báo cáo anh (lúc ấy tôi gọi anh), công việc chuẩn bị nhiều việc quá, để tuyên truyền chỉ có một cuốn sách về quá trình 45 năm ngành xiếc và 17 năm em làm Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam. Bác nói ngay: Đưa cuốn sách đến để tôi viết lời giới thiệu cho. Tôi rất cảm động vì bất ngờ quá. Bác đang là Tổng Bí thư, nếu bình thường, phải trình lên trình xuống còn chưa gặp bác được, đằng này bác chủ động đề xuất làm tôi xúc động quá cuống cả lên. Một người lãnh đạo cao nhất của Đảng nhưng rất khiêm tốn, giản dị và gần gũi".

NSND Tâm Chính đưa tôi xem cuốn sách kỷ niệm 45 năm ngành Xiếc, có bút tích của bác Lê Khả Phiêu, nét chữ nghiêng nghiêng, màu mực xanh. Rồi NSND Tâm Chính rưng rưng nước mắt: "Bác đã 90 tuổi rồi, thọ rồi nhưng nghe bác mất tôi đột ngột như cha mình mất. Nhớ bác, tôi đang giở lại những ảnh được chụp chung với bác như một kỷ niệm không bao giờ có lại".

Sáng 7/8/2020, tôi đang làm việc ở Đại học Hồng Đức Thanh Hóa, TS Nguyễn Văn Thế - Phó phòng Quản lý khoa học nói nhỏ với tôi: Trên mạng nói bác Phiêu ốm nặng lắm, đúng không anh. Chỉ mấy phút sau đó, Thế báo tin: Bác Phiêu mất rồi, nhiều báo mạng đưa tin. Tôi điện cho bác Lê Huy Ngọ, bác bảo: Bác Phiêu mất lúc 2h52 phút sáng nay. Thế là một cây đại thụ của Đảng ta, của quê Thanh, người tiên phong cho công tác chỉnh đốn Đảng ta với cái tên Nghị quyết Trung ương 6 lần 2, người đại biểu chống tham nhũng mãnh liệt đã ra đi... Tôi rụng rời cả người.

Bác Lê Khả Phiêu là người đại diện cho dân tộc, cho đất nước, một Tổng Bí thư được cả nước tôn kính về tinh thần chống tham nhũng quyết liệt, nhưng với văn nghệ sỹ, nhà báo không kể ở đâu, bác là một người cha già phúc hậu, nhân từ. Đặc biệt hơn, chúng tôi được bác Lê Khả Phiêu rất yêu quý và khi chúng tôi đến, bác tiếp đãi chân tình, đầm ấm như ruột thịt.

Lê Tuấn Lộc