Khám phá nét độc đáo nhóm bia đá chùa Vân Lỗi

Được công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 2007, nhóm bia đá tại chùa Vân Lỗi, làng Vân Hoàn, xã Nga Lĩnh (nay là xã Nga Phượng, huyện Nga Sơn) mang nhiều dấu ấn lịch sử.

Theo một số tài liệu ghi chép, chùa Vân Lỗi (xưa kia có tên Sùng Nghiêm Linh Tự) được dựng khoảng thế kỷ XIV. Đây cũng là ngôi chùa lớn đầu tiên được ghi chép trong sử sách, trước kia quanh chùa có không dưới 10 tấm bia đá lớn nhỏ, nhưng giờ chỉ còn 5 tấm.

Chùa được xây dựng ở sườn phía Nam núi Vân Lỗi, lối đi lên chùa là những bậc đá lớn nhỏ khác nhau.

Thời kỳ chống Pháp, chùa còn 25 pho tượng, năm 1945 đã bị phá hủy nhiều. Đến năm 1978 Nhân dân trong xã phát động phong trào khôi phục lại chùa. Năm 1996 - 1997, ngôi chùa và phủ Mẫu được xây lại và tồn tại cho đến ngày nay.

Người dân làng Vân Lỗi kể lại rằng, ngôi chùa cũng là nơi nuôi dấu mẹ cụ Trần Xuân Soạn (lãnh tụ phong trào Cần Vương kháng Pháp ở Thanh Hóa). Tháng 5-1950 tại chùa Vân Lỗi đã diễn ra Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Nga Sơn lần thứ 3, với nghị quyết lịch sử: “Rào làng chống càn thắng lợi.”…

Dấu tích thời đại của ngôi chùa được chứng minh bằng những tấm bia đá còn lại ở đây. Đó là tấm bia thời Trần, niên hiệu Thiệu Khánh thứ 3 (1372) của Phạm Sư Mạnh; tấm bia khắc bài thơ của Thanh Đô Vương Trịnh Tráng (1650); tấm bia thời Cảnh Hưng và hai tấm bia khác...

Trải qua biến cố, thăng trầm lịch sử, di tích chùa Vân Lỗi, núi Vân Lỗi cũng như những tấm bia đá mang đầy dấu ấn lịch sử. Vẻ đẹp của ngôi chùa xưa kia khiến bao “tao nhân, mặc khách” đã từng qua đây hết lòng ca ngợi.

Đến nay 5 tấm bia khắc trên núi đá ở chùa vẫn “thi gan cùng tuế nguyệt” với cách trình bày công phu, chạm trổ tinh tế.

Đặc biệt, tấm bia đá thời Trần cho chúng ta thấy đây là một vùng đất cổ, đồng thời là trung tâm Phật giáo lớn ở Nga Sơn từ thời Lý - Trần gắn với dòng sông Hoạt - một con đường giao thông thủy vô cùng quan trọng thời xưa.

Nhóm bia đá chùa Vân Lỗi còn để lại cho hậu thế những thông tin quý giá, đó là những sự kiện trọng đại, những điều tốt đẹp cần phát huy, cảnh đẹp đáng ca ngợi, ghi lại dấu tích, hành trạng của các vị sư thờ ở chùa, kể về lai lịch của chùa…

Tượng khắc trên núi đá tại chùa Vân Lỗi.

Di tích lịch sử văn hóa nhóm bia đá chùa Vân Lỗi đã được công nhận di tích cấp tỉnh năm 2007.

TRUNG LÊ