Nghè Trung, nét đẹp văn hóa ở xã Đông Quang

Nghè Trung được xây dựng, tồn tại và gắn liền với đời sống của Nhân dân thôn Văn Ba (còn gọi là làng Văn Ba), xã Đông Quang (Đông Sơn). Di tích đã và đang được các thế hệ người dân địa phương quan tâm, gìn giữ, phát huy, trở thành nơi sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh của người dân trong thôn nói riêng và quanh vùng nói chung.

Nghè Trung được xây dựng từ thời Lý.

Xưa kia làng Văn Ba gồm các công trình tín ngưỡng, tôn giáo như: Chùa, đình làng và hai ngôi nghè là nghè Thượng và nghè Trung. Trải qua quá trình tồn tại, toàn bộ các công trình đình, chùa, nghè của làng đã bị phá dỡ để làm các công trình công cộng.

Theo các cụ cao niên trong làng cho biết thì nghè Trung được xây dựng từ thời Lý. Đình làng Văn Ba là nơi thờ thần hoàng làng: “Bản cảnh thành hoàng Phổ hựu Chân linh đại vương” và phối thờ vị thần của nghè Thượng là “Tỉnh nhất Đoan trang phu nhân chi thần”. Đây là những vị thần đã có công giúp nước, bảo vệ và che chở cho dân, có nhiều linh ứng được Nhân dân tôn thờ.

Nghè Trung từ lâu đã trở thành nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng tâm linh không thể thiếu của Nhân dân trong thôn nói riêng và quanh vùng nói chung.

Tự hào về truyền thống của địa phương, ông Nguyễn Hữu Lương, trưởng thôn Văn Ba cho biết: Cũng giống như thờ cúng tổ tiên, thờ cúng Thành hoàng vừa là tín ngưỡng, vừa là đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” với bậc tiền bối có công với làng xóm, đất nước. Ở thôn Văn Ba, nghè Trung từ lâu đã trở thành nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng tâm linh không thể thiếu của Nhân dân trong làng nói riêng và quanh vùng nói chung, thể hiện truyền thống đạo lý: “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta từ xưa đến nay.

Ban đầu nghè Trung được xây dựng tại làng Ngọc Lâu xưa. Sau này khi làng chuyển cả đi nơi khác, người làng Văn Ba đã dỡ nghè về dựng lại trên vị trí hiện nay. Đến khoảng những năm 1960 nghè bị phá dỡ hoàn toàn để làm trang trại chăn nuôi, năm 1983 sử dụng làm hội trường hợp tác xã.

Bằng nguồn đóng góp của Nhân dân trong làng và nguồn kinh phí xã hội hóa, thôn Văn Ba đã tiến hành phục dựng lại nghè Trung trên vị trí của ngôi nghè cũ.

Năm 2016 được sự ủng hộ của các cấp chính quyền địa phương, bằng nguồn đóng góp của Nhân dân trong làng và nguồn vốn kêu gọi xã hội hóa, làng Văn Ba đã tiến hành phục dựng lại nghè Trung trên vị trí của ngôi nghè cũ. Đến năm 2017 công trình đã được hoàn thành và đưa vào sử dụng, đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng tâm linh của Nhân dân trong làng nói riêng và quanh vùng nói chung.

Hàng năm vào dịp mùng 6, mùng 7 tháng giêng Nhân dân làng Văn Ba thường tổ chức lễ hội để tưởng nhớ đến vị thành hoàng làng đã có công với nước, giúp dân có nhiều linh ứng. Từ chiều ngày mùng 6, các cụ cao niên trong làng đã tiến hành tổ chức tế lễ tại nghè. Sáng ngày mùng 7 các dòng họ trong làng và bà con Nhân dân địa phương, khách thập phương tới dâng hương và tham gia thi đấu thể thao do làng tổ chức như: đánh cờ, bóng đá, bóng chuyền, cầu lông...

Vào ngày mùng 1 và 15 âm lịch hàng tháng, Nhân dân trong thôn đều đến nghè Trung để thắp hương.

Với người dân thôn Văn Ba, ngoài lễ hội của làng, vào ngày mùng 1 và 15 ÂL hàng tháng, Nhân dân trong làng đều đến nghè Trung để thắp hương cầu mong được sự che chở, giúp đỡ của các vị thần thành hoàng làng cho quốc thái dân an, gia đình gặp nhiều may mắn.

Xưa kia, nghè ở phía Tây Bắc làng, có cấu trúc kiểu 4 mái bằng gạch, gỗ, lợp ngói mũi hài. Hiện nay từ ngoài vào trong di tích gồm có các công trình: cổng, sân, nghè và nhà khách. Nghè được phục dựng theo kết cấu mang phong cách kiến trúc truyền thống. Các hiện vật, đồ thờ tự cũng như long ngai, thần vị và các bộ cửa võng giúp mọi người tìm hiểu, nghiên cứu thêm về nghệ thuật chạm khắc gỗ và giá trị thẩm mỹ của di tích.

Nghè Trung được công nhận di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng tỉnh cấp tỉnh ngày 22-1-2020.

Thu Thủy