Trưng bày tại các bảo tàng và di tích: Vắng khách vì vẫn còn đơn điệu

Bảo tàng Hồ Chí Minh vừa phối hợp với Sở VHTT tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức hội thảo khoa học “Đổi mới công tác trưng bày bảo tàng và di tích trong giai đoạn hiện nay” với sự tham dự của hơn 100 đại biểu là các nhà quản lý, các bộ phận chuyên môn đến từ 20 bảo tàng trên cả nước.

Các nhà sưu tầm, các gia đình cách mạng trao tặng hiện vật về Chủ tịch Hồ Chí Minh cho bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh tại tỉnh Thừa Thiên Huế.

Theo thống kê hiện cả nước có 162 bảo tàng, gồm: 126 bảo tàng công lập và 36 bảo tàng ngoài công lập, với gần 3 triệu hiện vật. Riêng về hệ thống Bảo tàng và Di tích lưu niệm Hồ Chí Minh với 13 đơn vị quản lý trên toàn quốc. Đây là hệ thống Bảo tàng và di tích duy nhất trong cả nước được thành lập để quản lý chuyên môn thống nhất về bảo tồn, tôn tạo và phát huy có hiệu quả di sản của Chủ tịch Hồ Chí Minh trên toàn quốc.

Thiếu kinh phí, nhân lực

T.S Vũ Mạnh Hà, Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh nhìn nhận, cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin thì nhu cầu hưởng thụ văn hóa của công chúng ngày càng cao và không ngừng thay đổi. Nhiều bảo tàng đã nắm bắt được xu hướng, có sự đổi mới trưng bày hiện đại… qua đó tạo ra hệ thống trưng bày có nội dung hấp dẫn, hiện vật phong phú, cung cấp thông tin kể chuyện lôi cuốn.

Tuy nhiên vẫn còn nhiều bảo tàng chậm đổi mới, với các lý do như thiếu sự định hướng, thiếu tư liệu hiện vật, gặp khó khăn về kinh phí và nguồn nhân lực… Trong đó có cả hệ thống Bảo tàng và Di tích lưu niệm về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau gần 40 năm hoạt động, một số Bảo tàng và Di tích lưu niệm Hồ Chí Minh đã xuất hiện những bất cập, hệ thống trưng bày xuống cấp, một số nơi có sự đổi mới nhưng chưa toàn diện.

Thực tế, việc nâng cấp, đổi mới trong công tác trưng bày ở các bảo tàng đóng ở Trung ương được chú ý hơn so với bảo tàng ở các tỉnh, thành. Bà Lê Thùy Chi, Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, khi tìm hiểu thực trạng vắng khách ở các bảo tàng, ngoài nguyên nhân về công tác tuyên truyền, tiếp cận khách tham quan thì vấn đề mấu chốt là công tác trưng bày ở bảo tàng. Đó là sự đơn điệu, giống nhau về thủ pháp nghệ thuật, về nội dung lịch sử, thiếu vắng các thiết bị hỗ trợ thông tin, và một số nơi còn có sự xuống cấp của hệ thống trưng bày vì không đủ kinh phí để duy trì.

Toàn cảnh Hội thảo.

Nên gần gũi và bình dị

Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh tại tỉnh Thừa Thiên Huế là nơi trưng bày 8 chủ đề về cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng và đạo đức cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh làm nổi bật hai nội dung chủ yếu: “Những năm tháng Bác Hồ và gia đình Người ở Thừa Thiên Huế”;“Thừa Thiên Huế với Bác Hồ và Bác Hồ với Thừa Thiên Huế”. Hệ thống trưng bày giới thiệu gần 1.000 hiện vật, hình ảnh, tài liệu các loại, được phân bổ trên diện tích sàn trưng bày 600m2. Thế nhưng, nhóm hiện vật gốc liên quan trực tiếp đến thân thế- sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh gần như không có. Một số mảng trưng bày bị trùng lặp với bảo tàng tại địa phương, nét đặc trưng riêng của vùng miền khá mờ nhạt… Trong khi đó lại có rất nhiều nhóm hiện vật liên quan đến Người như: hiện vật về quà tặng của Bác Hồ lúc sinh thời, hiện vật gốc liên quan đến những người thân trong gia đình của Bác, nhóm hiện vật thể hiện tình cảm của nhân dân đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh hay các bộ sưu tập nghệ thuật về Bác, văn hóa phi vật thể như thơ ca, hò vè dân gian và các lễ hội - có nghi lễ đặt tên lấy họ Hồ của đồng bào Tà-Ôi ở vùng cao A Lưới… Từ đó, bà Chi cho rằng, có thể trưng bày về “Chủ tịch Hồ Chí Minh trong tâm thức của người dân xứ Huế qua ca dao, hò vè”, điều này cũng khắc họa nét đặc trưng riêng về vùng miền được rõ hơn.

Tại Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh TP.HCM, từ năm 2012-2016 đã có hơn 1,73 triệu lượt khách tham quan, trong đó khách quốc tế là 54.191 lượt. Con số này cao hơn nhiều so với các bảo tàng ở nhiều địa phương trong cùng hệ thống. Tuy nhiên, theo bà Lưu Thị Tuyết Trinh, Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh tại TP.HCM, hiện vẫn tồn tại một số hạn chế trong khâu trưng bày như hình thức trưng bày chủ yếu là hình ảnh và tư liệu chụp lại, photo, hiện vật làm lại, nhiều tư liệu không rõ và chưa có phần dịch một số tư liệu tiếng nước ngoài sang tiếng Việt và ngược lại… Từ thực tế đó, bà Trinh cho rằng thời gian tới sẽ phải chỉnh lý, bổ sung trưng bày mới đáp ứng được nhu cầu của khách tham quan. Việc trưng bày nguồn tư liệu, hình ảnh cần đa dạng và có chọn lọc, đồng thời cũng cần phải thay thế các tư liệu không rõ.

Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Trưởng Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương, nguyên Bộ trưởng Bộ VHTT (nay là Bộ VH,TT&DL) góp ý, cách trưng bày ở bảo tàng nên bình dị và có sự liên hệ gần gũi giữa nhân vật lịch sử với người đang sống. Các hoạt động của bảo tàng phải giúp cho công chúng tiếp cận được lịch sử dưới mọi hình thức thì mới thu hút được khách tham quan.

Tại hội thảo, các đại biểu cũng đã tập trung thảo luận các giải pháp cho công tác sưu tầm, kiểm kê, bảo quản hiện vật gốc; công tác tuyên truyền, giáo dục, tiếp cận công chúng; hoạt động xã hội hóa, nguyên lý thẩm mỹ trong thiết kế không gian trưng bày, ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại… để xây dựng bảo tàng thành địa chỉ văn hóa hấp dẫn.

Theo Báo Văn hóa