Về vùng đất Quý hương nhà Nguyễn

Gia Miêu Ngoại trang xưa thuộc tổng Thượng Bạn, huyện Tống Sơn (nay là xã Hà Long, huyện Hà Trung, Thanh Hóa). Đây chính là nơi phát tích của 9 đời chúa, 13 đời Vua triều Nguyễn.

Từ thời nhà Nguyễn đã gọi Gia Miêu là đất Quý hương, gọi huyện Tống Sơn là Quý huyện. Nơi đây vẫn còn các di tích về đất phát tích của triều Nguyễn như: vùng núi lăng Triệu Tường, Miếu Triệu Tường và Đình làng Gia Miêu. (Ảnh chụp lại)

Đình Gia Miêu (thôn Gia Miêu, xã Hà Long) là một công trình kiến trúc gỗ cổ vô cùng giá trị, được Vua Gia Long cho xây dựng vào năm 1804, cùng thời với việc xây dựng khu Lăng miếu Triệu Tường. Đây là nơi thờ Thành hoàng Nguyễn Công Duẩn.

Đình dựng trên một khu đất rộng, thoáng đãng với diện tích 364 m². Tòa đại đình gồm 5 gian, 2 chái. Xưa kia, đình là nơi hội họp của các chức sắc trong huyện, phủ và là nơi để tuyển quân, luyện quân, cung cấp quân đội cho nhà Lê. Đây cũng là nơi lễ, tế, hội họp của làng…

Đình Gia Miêu là công trình kiến trúc nghệ thuật bề thế với nhiều mảng chạm khắc, trang trí cầu kỳ. Những mảng chạm khắc này được thể hiện ở vì nóc, đầu các xà đai, kẻ bẩy, đường diềm... Bên cạnh đó, các linh vật, hoa lá... cũng được trang trí hết sức công phu, tinh tế và sinh động khiến ngôi đình vừa có nét linh thiêng, trang trọng, thể hiện ước vọng của người dân nơi đây về một cuộc sống thanh bình, no đủ.

Hình tượng lá cúc cách điệu và lá sen được chạm khắc phổ biến trong toàn bộ trang trí nội thất đã làm tăng thêm sự uyển chuyển, mềm mại của ngôi đình.

Kết cấu kiến trúc và nghệ thuật trang trí ở đình Gia Miêu có mối quan hệ hữu cơ. Sự hài hòa giữa kiến trúc và điêu khắc, hay đúng hơn là hình thái “nửa kiến trúc, nửa điêu khắc” là đặc điểm bao trùm toàn bộ công trình.

Cùng với đình Gia Miêu, khu di tích Lăng miếu Triệu Tường được Vua Gia Long cho xây dựng năm 1803. Đây là công trình được xây dựng với quy mô lớn, có giá trị đặc biệt về kiến trúc, nghệ thuật trang trí điêu khắc và được ví như một “kinh thành Huế thu nhỏ”.

Nhà thờ họ Nguyễn Hữu cũng là một trong những công trình kiến trúc độc đáo của thời Nguyễn còn sót lại. Đây là nơi thờ Nguyễn Công Duẩn - Bình Ngô khai quốc công thần triều Hậu Lê, được Vua Lê Thái Tổ phong làm Thái Bảo Hoành Quốc Công, bên dưới thờ Nguyễn Đức Trung, được Vua Lê Thánh Tông phong là Thái úy Trịnh Quốc Công và Nguyễn Văn Lang, được Tương Dực Đế phong tước Nghĩa Quốc Công và Nguyễn Kim, được Vua Lê Trang Tông phong tước An Thành Hầu, Thái sư Hưng Quốc Công.

Được biết, Nhà thờ họ Nguyễn Hữu đã có lịch sử khoảng 600 năm. Là nơi thờ các vị tiên tổ họ Nguyễn đã có công lao lớn trong việc mở mang bờ cõi quốc gia, trong đó công đầu phải kể đến là Chúa Tiên - Nguyễn Hoàng. Năm 2002 công trình đã được xếp hạng Di tích Quốc gia.

Hoài Thu - Hoàng Đông