Thắp lửa đam mê với nghệ thuật chèo truyền thống

“Sống không tiếng hát lời ca/ Như là cây cỏ rời xa mặt trời” - Đó là những lời tâm sự rất chân thật của NNƯT Nguyễn Đình Ứng (xã Hoằng Phượng, Hoằng Hóa) khi bày tỏ tình yêu, niềm đam mê của mình với nghệ thuật chèo truyền thống của quê hương, dân tộc.

Không chỉ NNƯT Nguyễn Đình Ứng mà vợ của ông cũng là một người yêu thích say mê hát chèo.

Sinh ra và lớn lên trên cái nôi của nghệ thuật chèo truyền thống, tuy gia đình không có ai theo nghiệp cầm ca nhưng chính cái mạch nguồn văn hóa - văn nghệ ấy đã thấm sâu vào tâm hồn ông Nguyễn Đình Ứng như một lẽ tự nhiên. Từ sự yêu thích giản đơn, tiếng hát í a, nhịp trống vang vang trong những đêm diễn khiến ông càng thêm say đắm, đam mê, theo chân các cụ cao niên trong làng bắt đầu tìm hiểu, học hỏi sâu hơn về bộ môn nghệ thuật truyền thống này.

Mang theo tình yêu với quê hương, với những làn điệu chèo, theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, ông Ứng lên đường nhập ngũ, tham gia vào đoàn văn công của Trung đoàn 14 (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh). Trên những nẻo đường hành quân, bằng lời ca, tiếng hát của mình, ông Ứng hăng say phục vụ cho quần chúng Nhân dân và đơn vị. Sau khi xuất ngũ, trở về địa phương (năm 1970), ông Ứng vẫn năng nổ, tích cực tham gia hoạt động phong trào, đội văn nghệ của xã cho đến hôm nay.

Trước những thăng trầm của thời gian và đổi thay của đời sống xã hội khiến cho nghệ thuật hát chèo của Hoằng Phượng có thời điểm lắng xuống. Ông Ứng trăn trở: “Dẫu có khó khăn, vất vả ra sao, mình cũng phải cố gắng gìn giữ nét đẹp văn hóa, truyền thống của quê hương, đất nước”. Xuất phát từ tấm lòng ấy, ông Ứng đã đề xuất với chính quyền địa phương được tổ chức dạy hát chèo và dựng lại các trích đoạn chèo nhằm khôi phục lại phong trào, gìn giữ, lan tỏa và phát huy giá trị, nét đẹp truyền thống của quê hương.

Từ đó, căn nhà nhỏ của gia đình ông Ứng trở thành địa điểm gặp gỡ, sinh hoạt, học tập - “mái nhà chung” của nhiều người yêu thích bộ môn nghệ thuật chèo. Mọi người hưởng ứng, tham gia nhiệt tình, sôi nổi, say mê học hỏi với đủ các tầng lớp, lứa tuổi.

Trước tình cảm, sự hăng say, quan tâm của mọi người, ông Ứng mạnh dạn khởi xướng, thành lập Câu lạc bộ (CLB) Nghệ thuật chèo làng Vĩnh Gia. Ông Ứng làm chủ nhiệm CLB (sau này, vì lý do sức khỏe, gia đình, ông Ứng không đảm nhận vai trò chủ nhiệm nữa mà chỉ làm phó chủ nhiệm CLB). Nghĩ về những ngày tháng ấy, ông Ứng chân thành chia sẻ: “Tuy có niềm yêu thích, quan tâm nhưng khi nói đến việc tham gia vào CLB, phần lớn mọi người đều có tâm lý ngại ngùng. Hơn nữa, những vấn đề về thời gian, đi lại... cũng là rào cản”. Hiểu được điều đó, ông Ứng cùng một số người tâm huyết đã đi đến từng nhà, gặp gỡ, vận động những nhân tố có năng khiếu, niềm yêu thích với nghệ thuật chèo, mời họ tham gia CLB. Với những nỗ lực, cố gắng và sự tâm huyết, tận tình ấy, CLB được thành lập với hơn 10 thành viên tham gia. Định kỳ khoảng 2 - 3 buổi/tháng, đông đủ các thành viên CLB sẽ cùng nhau tập trung tại nhà ông Ứng giao lưu, học và tập luyện cách hát các điệu chèo truyền thống.

Qua các hoạt động sôi nổi, thiết thực, CLB ngày càng thu hút đông đảo các thành viên tham gia, thường xuyên được mời tham gia biểu diễn trong các sự kiện chính trị - văn hóa - xã hội tiêu biểu của làng, xã, huyện và tỉnh. Từ hơn 10 thành viên khi mới thành lập, đến nay, CLB Nghệ thuật chèo làng Vĩnh Gia có 24 thành viên năng nổ tham gia, tích cực hoạt động. Trong quá trình hoạt động, CLB thường xuyên nhận được sự quan tâm, ủng hộ của chính quyền xã, huyện, hỗ trợ kinh phí hoạt động là 3 triệu đồng/năm, có thời điểm tăng lên 5 triệu đồng/năm. Mặc dù đến nay, do nhiều nguyên nhân, nguồn kinh phí ấy không được duy trì, tuy nhiên, mỗi khi nhắc lại, ông Ứng và các thành viên trong CLB vẫn cảm thấy vui, tự hào trước sự quan tâm của các cấp lãnh đạo đối với hoạt động của CLB. Ông Ứng cho biết: “Không phải CLB nghệ thuật địa phương nào cũng có được niềm vui lớn lao như vậy”.

Bên cạnh việc hăng hái tham gia các hoạt động phong trào, hoạt động của CLB Nghệ thuật chèo làng Vĩnh Gia, ông Ứng là người có nhiều đóng góp cho việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng cho các nhân tố trẻ phát triển với nghệ thuật chèo truyền thống. “Để có thể gìn giữ, lan tỏa và phát huy giá trị, nét đẹp của nghệ thuật chèo thì một trong những việc làm quan trọng nhất là phải đào tạo được đội ngũ kế cận, phải thu hút được thế hệ trẻ biết đến, trân trọng văn hóa truyền thống” - ông Ứng chia sẻ. Bởi vậy, ông Ứng luôn nhiệt huyết, tận tâm trong việc bồi dưỡng, ươm mầm cho các nhân tố trẻ có năng khiếu, đam mê với nghệ thuật chèo.

Trong các buổi sinh hoạt của CLB, ông Ứng hết lòng giúp đỡ các thành viên tập hát chèo theo từng làn điệu. Với mỗi làn điệu, ông Ứng tỉ mỉ phân tích từng ca từ nhằm chuyển tải hết thông điệp, ý nghĩa, nội dung cốt lõi của làn điệu ấy. Ông nói: “Cái làm nên tính hấp dẫn, lôi cuốn của nghệ thuật chèo không chỉ nằm ở nội dung mà còn nằm ở sự phối hợp nhịp nhàng, hòa quyện với trống, phách. Tính chất của làn điệu vui hay buồn đều thể hiện trên nhịp trống, phách đó”. Bởi vậy, khi dạy hát chèo, ông thường gạch phách nhịp, phân tích kỹ lưỡng để người học cảm nhận được và nắm bắt được tính chất của làn điệu. Ông Ứng là người đã trực tiếp truyền dạy nhiều lớp nghệ nhân trong xã, ở thị xã Bỉm Sơn và tỉnh Nghệ An.

Với những đóng góp ấy, năm 2019, ông Ứng vinh dự được trao tặng danh hiệu NNƯT. Đó vừa là vinh dự, tự hào vừa là nguồn động lực để ông vượt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc sống, tiếp tục cống hiến cho nghệ thuật chèo truyền thống, thắp lửa đam mê, phát hiện, bồi dưỡng, truyền dạy cho các nhân tố điển hình, thực sự đam mê, nghiêm túc phát triển nghề theo con đường chuyên nghiệp, nhất là thế hệ trẻ.

Thảo Linh