Đêm xuân ấm áp

Đêm đầu xuân. Ngoài kia không gian yên tĩnh, trong ngôi nhà sàn nhỏ của mẹ con Hào, bếp khách vẫn đang còn lửa. Hơi ấm từ bếp lửa hồng tỏa ra ấm áp và nồng nàn nhưng cô độc, quạnh hiu. Những chiếc lá vàng cuối cùng của cây bươn cổ thụ ngay trước cổng nhà rơi xuống mái tranh tạo thành những âm thanh nhẹ bẫng nhưng nghe buồn khắc khoải.

Minh họa: Linh Chi

Sau khi tiễn đám bạn ra cổng, Hào trở lên sàn, bất chợt cậu gặp ánh mắt của mẹ. Mẹ vẫn ngồi bên bếp, trên tay bà cầm một nhánh hoa mua nặng trĩu những bông màu tím sẫm mà chiều nay mấy cô gái Mường Chiềng đã vào tận khu đồi Pưởi păn phía sau làng hái về rồi đem tặng cho Hào. Mẹ thật buồn! Đôi mắt của bà với ánh nhìn sao mà cô đơn, trống vắng khiến cho lòng đứa con trai cũng trở nên nặng trĩu. Hào cảm thấy xót xa thương mẹ! Mười tám tuổi, chưa phải là một người đàn ông trưởng thành nhưng cậu cũng đã đủ lớn khôn để nhận ra sự thiếu vắng, hẫng hụt từ ánh nhìn ấy trong đôi mắt mệt mỏi của người đàn bà góa bụa. Sống mũi cay xè. Cậu bé phải cố gắng kìm nén để nước mắt mình khỏi ứa ra. Bỗng nhiên Hào cảm thấy rất nhớ cha! Mười tám năm rồi, không có cha bên cạnh, mẹ đã phải sống cô đơn một mình. Một mình mẹ đã cố gồng mình lên, đã cố kìm nén nỗi trống trải, cô đơn của một người đàn bà trẻ vắng chồng để nuôi dạy Hào. Từ ngày mai, Hào đã là một người lính. Cũng từ ngày mai Hào đã rời khỏi vòng tay của mẹ để sống cuộc đời của chính mình. Hào sẽ đi con đường mà cha đã đi và đã bỏ lại đằng sau cho Hào đi tiếp. Hào giống như một con chim nhỏ trong vòng tay của mẹ. Có lẽ mẹ cũng biết: một khi con chim đã mọc đủ lông, đủ cánh thì nhất định con chim ấy sẽ phải bay ra khỏi cái tổ của mình.

Đêm đầu xuân. Ngoài kia không gian yên tĩnh, trong ngôi nhà sàn nhỏ của mẹ con Hào, bếp khách vẫn đang còn lửa. Hơi ấm từ bếp lửa hồng tỏa ra ấm áp và nồng nàn nhưng cô độc, quạnh hiu. Những chiếc lá vàng cuối cùng của cây bươn cổ thụ ngay trước cổng nhà rơi xuống mái tranh tạo thành những âm thanh nhẹ bẫng nhưng nghe buồn khắc khoải. Hai vợ chồng con Xèo làm tổ trước mái hiên đi kiếm mồi từ lúc trời mới bắt đầu sẫm tối còn chưa thấy trở về. Cả ba con Xèo con trong tổ vẫn chí chóe tranh nhau nằm giữa. Tiếng mõ đuổi cá nghe lóc cóc, lanh canh và đơn điệu ngoài bến Mổ thấp thỏm vọng về. Mảnh trăng xuân đầu tháng ướt đẫm sương đêm tràn vào cửa vóng rồi cứ ngơ ngác khắp sàn nhà còn ngổn ngang những chĩnh rượu và những chiếc cần trúc nhỏ xíu, cong vút. Hào sà xuống ngồi cạnh rồi vòng tay ôm mẹ vào lòng:

- Mẹ à! Bạn con quấy phá làm mẹ mệt lắm. Đúng không? Mẹ nghỉ đi. Cứ để nhà cửa đó cho con dọn. Chỉ một loáng là xong thôi mà!

Chị cười rồi lùa những ngón tay vào mái tóc dầy đen nhánh của con trai. Một cử chỉ yêu thương mà chưa bao giờ chị thể hiện như thế với con trai mình:

- Con à! Con nghỉ đi. Ngày mai con còn phải đi cả một chặng đường dài nữa đấy.

Hào phụng phịu:

- Con lớn rồi mà! Ngày mai con là chiến sĩ rồi mẹ ạ! Từ Ba Mường ta lên đến biên giới Na Mèo chỉ trăm cây số. Ngày xưa cha con vẫn đi bộ đấy thôi. Bây giờ có xe ô tô lên tận nơi. Ngày mai con đi rồi. Mẹ ở nhà chỉ có một mình. Mẹ sẽ buồn lắm. Đúng không mẹ?

Người đàn bà run rẩy trong vòng tay của đứa con trai. Chị nức nở khóc. Đã từ lâu lắm rồi Hào chưa nhìn thấy mẹ khóc bao giờ. Có lẽ mẹ không có một chút thời gian nhàn rỗi dù chỉ để... khóc. Bao nhiêu là việc phải làm, nay chòm này, mai đã phải sang làng khác, mẹ cứ đi công tác liên miên. Về đến cơ quan lại bù đầu lên vì huyện họp hành. Mẹ sống lặng lẽ, cặm cụi như cái bóng, chính xác từng giây như một cái đồng hồ quả lắc. Cái bếp khách ở làng Chiềng Va rất hiếm khi có ánh lửa. Hào được đưa xuống cơ quan ở với mẹ trong một gian nhà tập thể nhưng sống với cô tạp vụ là chính. Hào nhớ làng Chiềng Va, nhớ cái bến tắm có những cây rù rì xum xuê, bồng bềnh giữa dòng của con suối Ly lai chảy xiết, nhớ cái cầu thang bằng luồng nhẵn thín của nhà mình, nhớ những đứa bạn cùng cởi truồng tắm suối vào những buổi chiều.

***

- Mẹ à! Cũng đã hơn nửa khóa rồi, mẹ hãy nghỉ đi. Mẹ xin nghỉ trước vài ba năm cũng có sao đâu? Ngôi nhà này của mẹ con ta đã hư hỏng nhiều rồi. Mẹ về mà dặm lợp lại để mỗi lần con nghỉ phép còn có nơi, có chốn mà về. Bác Vũ đã về Ba Mường rồi đấy! Con muốn mẹ đồng ý để bác về nhóm lại lửa trên bếp khách nhà ta!

Chị thở dài rồi cúi xuống, tựa cằm vào đầu con trai. Mới ngoài bốn mươi tuổi mà chị cảm thấy mình đã rất đỗi cằn cỗi già nua lắm rồi... Càng ngày công việc càng tuột ra khỏi tầm tay của chị. Con trai chị đã đúng! Cái vốn văn hóa lớp Mười và cái bằng Đại học tại chức ba năm không thể giúp chị được nữa rồi. Mỗi lần phải bắt tay vào một công việc, vào một dự án nào đó chị lại trở nên lúng túng. Sự chai lỳ của đầu óc không phải do tuổi tác mà thật sự vì một lý do nào đó đối với chị nó rất mơ hồ. Chị đã vỡ ra mọi nhẽ từ một lần tranh cãi rất gay gắt với con trai. Hào dứt khoát từ chối một suất cử tuyển đại học mà khó khăn lắm chị mới giành được từ rất nhiều nguyện vọng của những người trong cơ quan. Hào nói:

- Con xét thấy mình không đủ khả năng để vào đại học mẹ à!

Chị cáu:

- Khả năng là cái gì hả con? Tiền ăn học à! Chả lẽ mẹ lại không lo được cho con? Lương của mẹ khéo chắt chiu cũng đủ mà!

Hào nói:

- Mẹ à! Tại sao mẹ không chịu hiểu cho con? Lực học của con chỉ ở mức trung bình. Bây giờ nếu con vác cái giấy ưu tiên con liệt sĩ, ưu đãi người dân tộc miền núi mà ngồi ở trường đại học là đã chiếm mất một chỗ của người nào đó giỏi hơn con, xứng đáng hơn con. Như thế là không tốt đâu mẹ ạ. Trước mắt con sẽ làm một việc gì đó hợp với khả năng, vừa với kiến thức của mình. Con vừa làm vừa học. Học trong thực tế cũng quan trọng bằng học trong sách vở. Con sẽ rèn luyện thêm. Bao giờ con cảm thấy thật sự tự tin, lúc ấy con sẽ bước chân vào cổng trường đại học. Mẹ hãy để cho con đi bằng chính đôi chân của mình. Được không mẹ?

Chị không nói gì, nhưng trong lòng thật sự bối rối. Nửa năm sau Hào đi khám tuyển nghĩa vụ quân sự. Nhìn nét mặt hạnh phúc của con trai khi nó biết mình đã thật sự trở thành một chiến sĩ biên phòng, lại được lên vùng cao biên giới, chính cái nơi mà người cha đã hy sinh trong một lần nhảy xuống dòng nước lũ đang cuồn cuộn đổ về để cứu hai đứa trẻ người Mông sắp bị lũ nhấn chìm thì chị mới thật sự giật mình. Chị nhận ra rằng: Con trai chị đã đúng. Tuổi mười tám của nó bây giờ khác với tuổi mười tám của chị ngày xưa.

- Mẹ à! Bác Vũ cũng đã nghỉ hưu rồi. Con lại công tác xa nhà. Hơn nữa là con còn phải phấn đấu, phải học hành thêm. Sau này con cũng phải lấy vợ, sinh con. Đó là quy luật tự nhiên mà! Con còn trẻ nên còn rất nhiều việc phải làm. Không biết con có bao nhiêu thời gian dành chăm sóc cho mẹ lúc mẹ tuổi đã cao, sức mẹ đã yếu? Bác Vũ nói với con: Bác sẽ về Ba Mường nhận mấy hecta đất trống đồi núi trọc để trồng rừng, mẹ nghỉ hưu rồi cùng giúp bác một tay. Có hai người làm sẽ vui hơn đấy.

Chị thở dài:

- Mẹ thì mẹ nghĩ rằng...

Hào tranh lời mẹ, nói tiếp: Ngày mai con đi rồi, mẹ cũng xuống cơ quan viết đơn mà xin nghỉ việc rồi về Mường mà nghỉ ngơi cho lòng được thanh thản. Con cũng đã nói chuyện của mẹ với Trưởng tộc họ Bùi ta. Xong xuôi rồi, mẹ với bác Vũ nhận đất mà trồng rừng rồi vận động người khác cùng làm theo. Hai người phải tìm cách giúp người làng Chiềng Va ta thoát khỏi nghèo đói, trì trệ. Cuộc sống một khi đã khấm khá hơn thì không còn ai phá rừng làm rẫy nữa. Đó là việc thiết thực nhất mà mẹ có thể làm được. Nhà ta neo người, nhận ít thôi. Để vừa với sức lao động, lại vừa có thời gian nghỉ ngơi mẹ nhé.

Chị không nói gì mà vẫn cứ lặng lẽ khóc. Chị không trách mắng con nhưng cũng không gật đầu đồng ý. Thằng Hào có lý. Dạo này chị cũng cảm thấy mình không còn hứng thú gì với công việc với cả những chuyện họp hành nữa. Thỉnh thoảng chị vẫn đóng chặt cửa ngồi một mình trong phòng, co chân lên cái ghế tựa sang trọng rồi ngước đôi mắt mệt mỏi của mình vào những bông hoa nhựa cắm trong cái giỏ mây xinh xinh đặt trên bàn làm việc. Cũng như những bông hoa nhựa hữu sắc, vô hương kia, cuộc đời chị, cái ghế mà chị đang ngồi, nếu nhìn thật sâu vào thì có biết bao nhiêu người thèm muốn nhưng chính đứa con trai của chị lại nói thẳng thừng ra: Cuộc đời mẹ cái gì cũng nhợt nhạt, cái gì cũng bị thiết hụt. Cả tình yêu cũng thiếu.

Chị đã lấy chồng vì tình yêu. Hai người gặp nhau trong một lớp Bổ túc Văn hóa ban đêm rồi anh nhập ngũ trở thành bộ đội biên phòng, công tác ở một vùng biên giới xa xôi, vài năm sau anh hy sinh vì quên thân để cứu mạng những đứa trẻ tội nghiệp nơi địa bàn mình công tác. Anh đã làm trọn bổn phận của một người lính. Mười tám năm trời kể từ khi anh hy sinh, chị chưa bao giờ nghĩ mình sẽ bước đi bước nữa. Cũng suốt mười tám năm cứ đến ngày giỗ chồng chị thì Vũ một người con trai cùng Mường, bạn thân nhất và cũng là đồng đội của anh nơi vùng cao biên giới lại thay mặt đơn vị và Nhân dân trên ấy về làng Chiềng Va để hương khói cho anh. Mỗi lần Vũ trở về là Hào con trai chị lại vui mừng như chính cha nó trở về. Cha, mẹ chồng chị lần lượt qua đời cũng một mình tay Vũ đứng ra lo liệu. Vô tình Vũ đã trở thành chỗ dựa của cả hai mẹ con chị suốt ngần ấy năm trời. Một vài lần Vũ cũng đã ngỏ lời với chị nhưng chị không trả lời anh. Không phải là chưa bao giờ chị nghĩ đến người đàn ông này nhưng chị vẫn không quên được chồng mình, còn Vũ thì đã ngoài năm mươi tuổi anh vẫn chưa chịu lập gia đình. Bạn bè thường nhắc đến chuyện này nhưng Vũ cũng chỉ trả lời qua quýt rằng: Ở biên cương xa xôi anh bận biết bao nhiêu là công việc! Thật ra mà nói: Cứ lâu lâu không thấy Vũ về Ba Mường là chị lại mong. Chị cảm thấy nhớ người bạn thân này của chồng mình. Bạn bè, đồng đội của anh thỉnh thoảng ghé vào cơ quan huyện thăm thằng Hào cũng có ý vun vén cho hai người nhưng chị cũng cứ ầm ừ cho qua chuyện rồi lại để cho thời gian qua đi như nước chảy qua cầu. Suốt mười tám năm có ai đó tò mò hỏi chị vì sao không đi bước nữa cho thằng Hào có một người cha, cho cuộc đời chị bớt đi phần cô đơn quạnh quẽ chị cũng chỉ ầm ừ cho qua chuyện: “Tôi không thể”! Còn vì sao chị không thể thì chính chị cũng không thể trả lời được một cách rõ ràng.

Đêm nay, đối diện với đứa con trai mười tám tuổi của mình, chị mới cảm thấy mình thật sự là một người không mấy trung thực đối với chính bản thân mình. Hào đưa mẹ vào căn buồng mà cậu đã trải sẵn tấm đệm thổ cẩm. Vừa lấy cái mền đắp lên cho mẹ, Hào vừa hỏi:

- Mẹ à! Mẹ cũng yêu bác Vũ, đúng không?

Chị vừa run rẩy đưa đôi tay của mình lên ôm lấy đứa con trai mười tám tuổi của mình vừa mắng yêu con:

- Bọn trẻ các anh bây giờ lạ thật! Lo cả việc gả chồng cho mẹ nữa sao?

Hào cười. Cậu nằm ghé xuống bên cạnh mẹ:

- Mẹ à! Con là lính biên phòng mà! Lính biên phòng của mẹ đang tập làm công tác dân vận. Mẹ không biết chuyện này sao?

Chị cũng cười. Đêm mùa xuân yên tĩnh và ấm áp lạ lùng. Ngoài kia trời cao lồng lộng và rất quang mây.

Truyện ngắn của Hà Thị Cẩm Anh (CTV)