Thủ lĩnh đội quân kỳ lạ trong lịch sử Việt Nam

Trong quá trình đấu tranh chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước, ông cha ta đã từng tạo ra nhiều đội quân kỳ lạ, góp phần vào chiến thắng chung cho cả dân tộc, trong đó không thể không nhắc đến đội quân “chim bồ câu” của danh tướng Nguyễn Chích dưới thời Hậu Lê.

Cổng vào Đền thờ Nguyễn Chích.

Nguyễn Chích (1382 - 1448) là khai quốc công thần triều Hậu Lê. Theo “Đại Việt sử ký toàn thư", ông quê tại xã Đông Ninh, huyện Đông Sơn, Thanh Hóa. Tài liệu khác cho rằng, ông sinh ra và lớn lên tại thôn Bái Dịch, xã Đồng Pho, trấn Thanh Hoá (nay thuộc xã Đông Hòa, Đông Sơn).

Vùng đất Đồng Pho có truyền thống thượng võ từ thời Bà Trưng, Bà Triệu. Hàng năm vào ngày 7 tháng Giêng thường xuyên tổ chức đấu võ, thi tài thao lược, bài binh bố trận…

Từ nhỏ Nguyễn Chích rất ham học võ, yêu thích các môn đánh gậy, đấu kiếm, đánh trận giả, gia cảnh nghèo khó, cha mất, ông đã từ biệt mẹ già lên đường khai phá vùng đất mới tại núi Hoàng Nghiêu để kiếm kế sinh nhai.

Khu vực Đền thờ Nguyễn Chích, xã Đông Ninh, huyện Đông Sơn

Tại đây, nhiều lần chứng kiến quan quân đánh đập, áp bức dân lành, ông càng nung nấu sau này trở thành một người có ý chí, bản lĩnh, mạnh mẽ, kiên cường. Một mặt cùng anh em chung sức xây dựng sản nghiệp, mặt khác bí mật chiêu tập những người cùng chung chí hướng, ra sức ngày đêm luyện tập, chờ thời cơ diệt giặc.

Theo “Văn tài võ lược xứ Thanh”, thời bấy giờ tri phủ Thanh Hóa (nhà Minh đô hộ chia nước ta thành 15 phủ, Thanh Hóa là một phủ với 4 châu, 19 huyện) là Lương Nhữ Hốt (người xã Trác Vĩnh, huyện Cổ Đằng, nay thuộc xã Hoằng Phong, huyện Hoằng Hóa) nhiều lần chiêu dụ nguyễn Chích quy thuận, nhưng bất thành, nên y nhiều lần đem quân tìm diệt nghĩa quân, tuy vậy với tài năng của mình, Nguyễn Chích đã nhiều lần cho quân giặc nếm mùi thất bại.

Trước yêu cầu phát triển của cuộc khởi nghĩa, Nguyễn Chích cho quân đào hào, đắp thành lũy, lấy sông Hoàng làm chiến hào tự nhiên, dựa vào núi non hiểm trở tạo thành căn cứ kháng chiến (căn cứ Hoàng - Nghiêu) bất khả xâm phạm.

Từ căn cứ Hoàng Sơn, Nghiêu Sơn, nghĩa quân của Nguyễn Chích hoạt động khắp cả vùng nam Thanh Hóa vào đến bắc Nghệ An… Nguyễn Chích từ một người nông dân nghèo khổ đã trở thành người khởi xướng, trở thành lãnh đạo một cuộc khởi nghĩa quan trọng, làm chủ một phương.

Mộ danh tướng Nguyễn Chích tại xã Đông Ninh, huyện Đông Sơn được chính quyền địa phương và con cháu quanh năm hương khói

Phẩm chất, tài năng của Nguyễn Chích đã nhanh chóng đến tai Lê Lợi lúc đó đang ẩn mình bí mật chiêu hiền, đãi sĩ tại hương Lam Sơn. Lê Lợi đã nhiều lần mang thư mời Nguyễn Chích gia nhập nghĩa quân Lam Sơn.

Về phục vụ dưới trướng Lê Lợi, ông luôn xông pha nơi lửa đạn, liều chết lập nhiều chiến công lớn, được thăng chức Nhập nội thiếu úy, chiêu thảo sứ chấn Lạng Sơn.

Vốn am hiểu địa lý, lại tinh thông bài binh, bố trận, Nguyễn Chích còn có một thú vui khác là nuôi “chim bồ câu”. Ông phát hiện ở loài chim này có một ưu điểm là tìm phương hướng rất chuẩn xác. Sau thời gian dài luyện tập, đàn chim bồ câu của ông có thể bay xa hàng trăm dặm nhưng vẫn tìm được đường về nhà. Bất ngờ thay, chính đàn chim nhỏ bé, đáng mến tưởng chừng vô hại đó lại giúp ông lập nhiều chiến công hiển hách.

Sử sách có viết, đại bản doanh của khởi nghĩa Lam Sơn trong một lần bị quân Minh đánh úp, tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, lúc này Nguyễn Chích đã thả chim bồ câu bay đến trạm đóng quân gần nhất của nghĩa quân báo tin tiếp viện nhờ thế đã lật ngược được thế cờ.

Bia ghi danh công lao của danh tướng Nguyễn Chích

Cũng có giai thoại kể rằng, lúc bấy giờ Nguyễn Chích đang tập hợp binh sĩ, tuyển chọn nhân tài tại căn cứ Hoàng - Nghiêu, một hôm có một chàng trai mặt mũi khôi ngô, da dẻ hồng hào, dáng vẻ thư sinh đến cầu kiến xin gia nhập nghĩa quân. Không tin tài năng của chàng trai, Nguyễn Chích tổ chức thi đấu võ, trước ba quân, tráng sĩ kia đã nhiều lần hạ gục các binh sĩ…

Nghi ngờ người đó là gái giả trai, ông tiếp tục tổ chức thi đấu vật, biết thân phận sắp bại lộ, người đó đến gặp Nguyễn Chích, thú nhận mình là nữ. Vì mến tài năng của ông, cộng thêm lòng căm thù giặc sâu sắc đã tìm đến đầu quân.

Cảm phục tài năng, Nguyễn Chích đã lấy cô gái giả trai Nguyễn Thị Bành làm vợ. Điều đặc biệt, người vợ này của ông cũng có sở thích nuôi chim bồ câu, lại tinh tường kinh thư, kiếm pháp.

Sau khi ông mất, được an táng tại cồn Mã Trạch, xứ Mạc Xá (nay thuộc làng Vạn Lộc, xã Đông Ninh, Đông Sơn), nhà Vua đau xót phong ông thêm chức Kiểm hiệu Tư không, Bình Chương sự, về sau cho dựng bia, lập miếu thờ.

Nguyễn Chích là tấm gương sáng của chủ nghĩa yêu nước, tinh thần dân tộc lớn lao, hiện đền thờ, mộ, bia ghi công trạng của ông được Nhân dân, chính quyền xã Đông Ninh, huyện Đông Sơn hết sức gìn giữ, bảo vệ.

Trung Lê