Tháng 5, nghĩ về sen

Tôi đến với sen như một định mệnh. Khởi đầu là cái tên mẹ đặt cho tôi: Phương Liên. Phương là thơm, Liên là sen. Mẹ bảo mong tôi sẽ luôn là một đóa sen thơm tâm thiện, lan tỏa tình yêu thương tới mọi người.

Minh họa: M.D

Ngày còn bé cho đến khi học phổ thông tôi cũng chưa hiểu nhiều về ý nghĩa của hoa sen, chỉ thấy trên vách tường mẹ có treo hai bức tranh cá chép và một bức tranh hoa sen. Mẹ bảo trong một lần đi thăm cha tôi đóng quân, cha cùng mẹ ngồi bên một hồ sen thơm ngát. Rồi sau đó mẹ mang bầu và sinh tôi, đặt tên là Liên, gửi gắm bao ước vọng. Còn tôi luôn nhớ về một cô bé tên Liên trong câu chuyện tôi từng đọc. Cô bé tay ôm bó sen hồng thì thầm cùng sen lời nguyện cầu cho mẹ mình qua cơn bạo bệnh. Cô bé có đôi mắt buồn như chim từ quy trong mùa giã bạn.

Và tôi từng viết cho mình nhân ngày sinh: “Mẹ đặt tên em loài hoa sinh ra từ bùn sâu nước lặng/ Cay đắng ngọt bùi vẫn thẳng dáng trắng trong”.

Thi thoảng mẹ tôi cười mà nói rằng, tất cả chúng ta trên cuộc đời này đều như một bông hoa sen, phải chấp nhận mọi thử thách và biết vươn lên trong cuộc sống. Nếu cuộc đời là cội rễ của những khổ đau ngang trái, đó chính là bùn, thì con người là bông sen, phải biết vươn lên khỏi mặt nước để tìm ánh sáng.

Sen thân thuộc với người Việt tự ngàn xưa. Khắp cả ba miền đất nước, nơi nào sen cũng ngát hương mỗi độ hạ về. Sen là loài thực vật thân thảo rất đặc biệt, nảy mầm từ củ sen nằm trong bùn đất. Đêm về, bông sen chìm trong nước và sáng hôm sau khi bình minh ló dạng, những bông sen như bừng tỉnh thắp sáng mặt hồ. Lá sen xanh thẫm đẫm nước xòe ra, tựa như những chiếc ô to tròn đan nhau che kín mặt hồ. Sen có cả hương lẫn sắc, nhưng lại không nồng nàn như lan, như huệ, mà chỉ dịu nhẹ thanh khiết, như thoảng có thoảng không. Sắc sen đằm thắm, cánh trắng phớt hồng, nhụy vàng tươi tắn tạo nên một nét đẹp dịu dàng và thanh cao. Chẳng ong bướm nào vo ve quấy nhiễu, sen kiêu hãnh ngẩng cao đầu cùng trời xanh mây trắng.

Bắt đầu từ giữa tháng năm, khi tiếng ve ran trên vòm lá, khắp ao hồ lá sen đã rưng rức xanh chở che cho những ngó sen vừa chớm.

Làng tôi có một cái giếng ở đầu làng, chẳng hiểu sao lại được đặt tên rất gợi: “Giếng bờ môi”. Trưa hè trời nắng chang chang, lũ học trò chân không dép, đầu không mũ, về ngang giếng là nhao xuống ngắt vội vài lá rồi chung nhau đội lên đầu. Mùi lá sen thơm dịu lẩn vào mái tóc chớm dậy thì theo hoài tôi những tháng năm xa...

Cuối mùa sen, những chiếc lá ngả dần sang màu nâu. Sen đã hoàn thành sứ mệnh tận hiến của mình. Tôi trở về làng thầm nghe gió hát: “Giếng làng sen tàn cánh lụa/ Heo may thêu nỗi nhớ mùa”.

Phòng khách nhà tôi luôn dành cho sen một góc trân trọng để trưng bày mỗi mùa sen đến. Những nụ sen mua về sớm còn chum chúm nụ, chỉ qua một đêm đã nở bung kiêu hãnh, khoe hết sắc trắng tinh khôi hay sắc hồng lộng lẫy. Sen đẹp và thơm khi còn là nụ, khi nở và cả khi tàn. Chỉ sau một hoặc hai ngày hoa dâng hiến hết mình cho hương sắc. Những cánh hoa còn tươi nguyên đã rời cuống, phủ mềm xung quanh chiếc bình sứ, để lại trong lòng tôi sự tiếc nuối bâng khuâng.

Tháng 5 tôi về thăm làng Sen quê Bác. Trong nắng hè oi ả, những búp sen hồng làm dịu đi cái nắng chói chang của miền Trung. Tiếng hát trong trẻo mà da diết vút lên: “Từ làng Sen, có một chàng trai chí lớn...”. Mùi hương trầm quyện hương sen, tôi thầm gọi: Bác ơi!.

Chẳng phải ngẫu nhiên mà nhà Phật dùng hoa sen để biểu trưng cho sự thanh tịnh. Hình ảnh “Phật tọa tòa sen” đã khắc sâu vào tâm trí của các Phật tử khi đến chùa hành lễ. Bát chè hạt sen được thành kính dâng lên ban thờ vào các dịp lễ, tết. Cốm làng Vòng bọc trong lá sen tươi là món quà không thể quên khi du khách về thăm Hà Nội... Hoa sen còn là hiện thân cho ý chí nghị lực và nhân cách của người Việt. Chiếc áo dài truyền thống cùng chiếc nón mang họa tiết hoa sen, là hình tượng của người phụ nữ Việt Nam dịu dàng, khiến bao bạn bè trong ngoài nước mến mộ. Và, với tất cả sự thiêng liêng, cao quý, giá trị tâm hồn, hoa sen được chọn làm Quốc hoa của Việt Nam.

Tôi từng độc thoại cùng sen, như độc thoại với chính mình. Đời người, đời sen là sự tương tác, tương sinh. Và cả hai cùng chung một đích đến: Mơ nhụy vàng bông trắng lá xanh.

Tản văn của Lê Phương Liên