Viết cho tháng Chạp

Tháng Chạp về ủ chín mùa đông. Cơn gió nào ngang qua cũng khiến lòng người hoang hoải. Dòng người hối hả ngược xuôi trong cái lạnh mùa đông, chừng như ai cũng vội vã theo dòng thời gian, khi năm cũ đã cạn ngày, năm mới sắp sửa sang.

Nếu tháng Giêng là tháng “bản lề”, mở đầu cho năm mới với bao niềm hy vọng, mong mỏi thì tháng Chạp chính là tháng khép lại một năm với biết bao điều hay - dở, tốt - xấu, thành công - thất bại.

Khép lại cũng chính là mở ra một khởi đầu mới. Có lẽ vậy nên dẫu tất bật, vội vã, toan lo nhưng con người có xu hướng bao dung, phóng khoáng, vị tha hơn với đời, với người.

Ngã tư đường, cách chân đèn giao thông khoảng cách không xa, ông lão mù ngồi bên vệ đường, tay gõ nhịp trên chiếc trống da nhỏ cũ. Ông hát điệu gì run rẩy, tan loãng giữa phố đông. Dòng người vẫn nhấp nhổm chờ từng giây đèn đỏ. Nhưng tiếng trống của ông đã níu lòng nhiều người tĩnh lại, ghé sát bên ông trao gửi tình yêu thương xen chút gì xa xót: “Nghỉ ngơi thôi ông ơi, trời nay lạnh lắm”.

Ông lão mù không thể nhìn rõ gương mặt người nhưng tin chắc rằng ông có thể cảm nhận rất rõ tấm lòng của mọi người dành cho ông. Những đồng tiền lẻ đầy dần lên trong chiếc mũ cối bạc phếch màu, cũng như sự ấm áp từ tinh thần sẻ chia, lòng nhân ái đủ sức sưởi ấm buổi chiều đông.

Tháng Chạp về ủ chín mùa đông trong từng khoảng trời, góc phố.

Giữa dòng người bon chen nơi cổng chợ, chiếc xe máy cà tàng chở đầy hàng hóa nặng nhọc nhích từng chút rồi bỗng mất đà “dụi mặt” vào đít xe ô tô trước mặt, loạng choạng dừng lại. Người đàn ông trung niên - chủ nhân chiếc xe máy mặt mày xanh lét, vội vàng chạy lại ngó nghiêng chỗ xe ô tô bị va chạm. Người con gái ăn mặc nhã nhặn, sang trọng mở cửa xe ô tô bước ra, nhẹ nhàng xem xét rồi quay lại nói với người đàn ông trung niên: “Thôi không sao, cuối năm rồi, coi như cả hai cùng hỉ xả”. Cả hai người lại bước lên xe, mỗi người một ngả nhưng lòng chộn rộn niềm vui.

Năm cùng tháng tận không chỉ là cái cớ để “dĩ hòa vi quý”. Văn hóa Á Đông nói chung, văn hóa Việt nói riêng thường xem những dịp khởi đầu và kết thúc của một năm là những dịp đặc biệt, linh thiêng. Bởi vậy, thời điểm này nhiều hoạt động tín ngưỡng, tâm linh được tổ chức trong cộng đồng làng, xã, tại các cơ sở thờ tự, di tích lịch sử - văn hóa. Trong những nếp nhà, con cháu cũng tỏ lòng thành kính, biết ơn, thương nhớ bậc tiên tổ theo nhiều cách khác nhau.

Chợ phiên tháng Chạp, mỗi lần đi chợ về, chiếc làn trên tay mẹ lại có thêm nhiều điều mới. Khi thì dăm ba bó hương bài tỏa hương dìu dịu; khi thì vài cân gạo nếp dành để gói bánh chưng; khi thì miến dong, măng khô, hành, tỏi... chuẩn bị ăn tết.

Bữa cơm gia đình những ngày đầu tháng Chạp đã thấy người lớn trong nhà bàn bạc chuyện cúng bái, dọn dẹp mộ phần, trang hoàng nhà cửa… Mỗi người một việc, dường như chẳng ai thảnh thơi, hời hợt trong cái không khí tất bật, rộn ràng chung ấy.

Càng về cuối năm, áp lực, lo toàn càng nhiều. Vì thế nên chẳng phải ngẫu nhiên mà từ xa xưa, tháng Chạp vẫn được gọi bằng cái tên nghe rất lạ: “Tháng củ mật”. Tên gọi ấy trở đi trở lại trong cuộc sống xung quanh ta, gần gũi như lời ông bà, cha mẹ ân cần dặn dò: “Làm việc gì cũng phải cẩn thận, xem xét trước sau”. Nhiều ý kiến kiến giải về tên gọi “Tháng củ mật”, phần lớn đều có chung quan điểm: Từ “củ” có nghĩa là đốc trách, xem xét cẩn thận mọi việc xung quanh, đề phòng mọi hành vi xấu; từ “mật” được hiểu là cẩn mật, bí mật, kín đáo.

Dòng người vội vàng, hối hả với những lo toan, tất bật khi năm cũ dần khép lại, năm mới sắp sửa sang.

Theo đó, tháng chạp là tháng chuẩn bị cho Tết nguyên đán nên mọi người thường rất bận với công việc gia đình, sắm đồ tết, khẩn trương hoàn thành công việc, dự định của năm cũ. Đây cũng là thời điểm một số đối tượng lợi dụng để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật như trộm, cướp tài sản, lừa đảo… Chính vì thế, khi nói đến tháng củ mật thường mang ý nghĩa nhắc nhở mọi người phải cẩn thận hơn, đề phòng hơn.

Quy luật muôn đời là vậy: Có mở đầu thì cũng có kết thúc. Bên cạnh những hân hoan, háo hức chờ đón năm mới sang, vào tháng cuối cùng của năm cũ, lòng mỗi người thường xao xuyến, bâng khuâng nhớ lại những kỉ niệm, kí ức đã qua, những con người đã gặp gỡ… để rồi nhận thấy một điều rằng: Mỗi chúng ta không thể lựa chọn điều gì sẽ xảy ra trong cuộc đời mình nhưng chính bản lĩnh, tinh thần, ý chí, nghị lực sẽ giúp chúng ta vượt qua khó khăn, thử thách, từng bước chạm tay đến thành công.

Nguyên Linh