Mùa chay quê nhà!

Chay mọc trên cánh rừng, chay trong vườn nhà vươn tán rợp bóng đường làng, chay gắn liền với tuổi thơ trong veo của trẻ quê vào những buổi trưa vui đùa dưới bóng cây. Chay còn được mẹ hái quả dùng để nấu những món ngon đậm đà, chua chua, ngòn ngọt thèm thuồng ngày xưa.

(Ảnh minh hoạ)

Quê tôi chay nhiều lắm, vườn nhà ai cũng vài gốc chay cổ thụ, với thân gỗ cao lớn, tán rộng che mát dọc cả một đoạn đường làng, mùa quả chay chín rộ là cuối hè đầu thu. Những mùa chay chín, lũ trẻ con háo hức vô cùng, vì được ăn những trái chay tươi chín vàng, được cùng mẹ thái lát và phơi khô những quả chay để gói gém làm quà gửi cho người thân phương xa.

Hai bên đường làng, lẫn trong tán lá xanh, từng chùm quả chay xinh xắn chín vàng ươm. Thân chay xù xì, cao vút, lũ trẻ con chúng tôi chỉ biết nhìn mà thèm thuồng, thi thoảng may mắn lượm được vài quả chín rụng do gió đu đưa cành lá. Người dân quê tôi lo sợ lũ trẻ leo trèo lên cây mà ngã, nên ở mỗi gốc chay đều để vài thân cây nứa dài để cho lũ trẻ chọc hái quả chay. Vào những buổi trưa rong chơi đuổi bướm, bắt chuồn chuồn, vui đùa dưới tán chay cổ thụ, bọn nít ranh chúng tôi thường được các anh chị lớn hơn hái những chùm chay chín chia cho ăn cùng, đứa nào đứa nấy vừa ăn vừa nói cười rôm rả, cái vị chua chua, ngòn ngọt thật khó có thể nào quên.

Vào mùa chín rộ, bố ra vườn nhà hái về cả thúng đầy chay, những quả chín mềm mấy anh chị em tôi xuýt xoa ăn thoả thích, còn những quả chay xanh hoặc chưa chín vàng thì mẹ đem thái lát, phơi khô để dành chế biến thành nhiều món ăn trong các bữa cơm. Nào là món kho quả chay với cua núi cùng một chút lá lốt thơm lừng, hay kho với cá đồng đậm đà, rất đưa cơm.

Những mớ cá đồng còn tươi nguyên, được sơ chế sạch và ướp hành, ớt, tiêu, sau đó mẹ cho ít mỡ lợn để tăng độ ngậy, thêm nước mắm cốt, bắc lên bếp kho nhỏ lửa, rồi mẹ cho những lát chay khô vào kho nhừ. Món cá đồng kho quả chay ăn rất đậm đà, thơm dịu, vị chua nhẹ. Mỗi khi có món cá kho quả chay, mấy anh em tôi ăn no nê rồi mà vẫn còn muốn ăn nữa, cảm giác như không biết chán là gì.

Song, ấn tượng nhất với tôi có lẽ là món canh cá mẹ nấu cùng quả chay, khi canh cá vừa chín tới thì mẹ cho những lát quả chay vào, có thể dùng những quả chay tươi hoặc chay đã phơi khô đều được, nêm nếm gia vị vừa ăn rồi nhấc nồi xuống, múc canh ra bát, cho chút tiêu và rau ngò gai lên trên nữa, vị ngọt béo của cá hoà quện vị chua dịu của quả chay tạo nên một hương vị thật khác biệt, ngon đến khó tả.

Trong những thang thuốc nam của ông nội thì quả chay được dùng để chế thuốc, ông bảo nếu bị đau dạ dày, đau rát họng, chảy máu mũi… chỉ cần lấy quả chay ép lấy nước uống là thuyên giảm; ngoài ra nếu sắc nước uống quanh năm bằng quả chay chín phơi khô, thì trẻ nhỏ cũng hết biếng ăn, còn người già thì đỡ đau nhức xương khớp.

Đã lâu tôi chưa về quê nội, những ngày này đang vào mùa chay chín rộ, có lẽ lũ trẻ nhỏ ở quê cũng giống như tôi ngày nào háo hức cái vị chua chua, ngòn ngọt của những chùm chay chín vàng ươm. Và có lẽ cũng như mọi năm, mẹ tôi lại đang ngồi cắt từng lát quả chay, tỉ mẩn phơi khô rồi gói gém làm quà, gửi tình thương như chưa bao giờ vơi cạn cho những đứa con phương xa!

Hà Ngọc Hiếu