Nhọc nhằn nghề muối và mong ước của diêm dân (Bài 3): Chuyển đổi nghề cho diêm dân Hậu Lộc

Số lao động làm muối đang giảm dần, nhiều cánh đồng muối bị bỏ hoang do bà con không còn mặn mà với nghề… đòi hỏi huyện Hậu Lộc có hướng đi mới.

Huyện Hậu Lộc có 2 xã là Hòa Lộc, Hải Lộc duy trì sản xuất muối theo phương pháp thủ công.

Đến năm 2025 Hậu Lộc chỉ còn hơn 3 ha đất sản xuất muối

Theo báo cáo của huyện Hậu Lộc, giai đoạn 2016-2020 tổng diện tích sản xuất muối là 630 ha, tuy nhiên đến năm 2020 chỉ còn 116,06 ha. Năm 2016 sản lượng muối đạt 13.432 tấn, đến năm 2020 còn 10.515 tấn.

Ông Nguyễn Văn Tiến, Phó Trưởng phòng NN&PTNT huyện Hậu Lộc cho biết huyện còn 116,06 ha đất sản xuất muối tập trung ở các xã Hải Lộc, Hòa Lộc. Trong đó, xã Hòa Lộc có 41,64 ha, xã Hải Lộc có 74,42 ha, do 2 hợp tác xã muối quản lý. Số hộ làm muối 2 xã còn 593 hộ với 1.295 lao động.

Trong những năm gần đây, thời tiết diễn biến thất thường làm ảnh hưởng lớn đến sản xuất muối, gây thiệt hại đến đời sống của diêm dân. Sản lượng muối hàng năm của huyện giảm đáng kể. Ngoài ra, giá muối không ổn định, thu nhập người làm muối thấp, sản phẩm làm ra tự tiêu thụ là chính. So với ngành sản xuất khác trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp thì đời sống bà con diêm dân gặp nhiều khó khăn, số lao động làm muối đang giảm dần, nhiều cánh đồng muối bị bỏ hoang do bà con không còn mặn mà với nghề muối…

Dù đã có nhiều chính sách đầu tư hỗ trợ cơ sở hạ tầng, khuyến khích diêm chuyển giao khoa học -công nghệ vào sản xuất muối, chính sách xóa đói giảm nghèo cho nông thôn vùng muối... nhưng việc triển khai còn hạn chế.

Bên cạnh đó, việc cho các hộ diêm dân vay vốn sản xuất cũng khó triển khai bởi thu nhập từ nghề muối thấp nên nhiều hộ dân gặp khó khăn trong trả nợ ngân hàng đúng thời hạn quy định; chính sách mua tạm trữ muối của Chính phủ triển khai chưa kịp thời, khi triển khai thì thời hạn thường kết thúc sớm hơn theo quy định.

Năm 2020 huyện Hậu Lộc đã ban hành “Đề án chuyển đổi đất sản xuất muối sang nuôi trồng thủy sản và các mục đích khác có hiệu quả trên địa bàn huyện Hậu Lộc đến năm 2025 và định hướng 2030”. Trên cánh đồng muối Nam Tiến, xã Hòa Lộc, những khu nuôi trồng thủy sản đã hình thành.

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế, phát huy tiềm năng, lợi thế của địa phương và thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp đến năm 2020, định hướng đến năm 2025 theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững; Đề án phát triển nông nghiệp huyện Hậu Lộc đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030, năm 2020 huyện Hậu Lộc đã ban hành “Đề án chuyển đổi đất sản xuất muối sang nuôi trồng thủy sản và các mục đích khác có hiệu quả trên địa bàn huyện Hậu Lộc đến năm 2025 và định hướng 2030”.

Trong giai đoạn 2012-2019, diện tích đất muổi chuyển sang mục đích khác tại xã Hòa Lộc là 39,58 ha. Trong đó, cánh đồng muối Nam Tiến đã chuyển đổi 7,98 ha đất sản xuất muối sang nuôi trồng thủy sản để nuôi tôm thẻ chân trắng và các đối tượng nuôi khác như tôm sú, cá mú. Đối với cánh đồng muối Trương Xá, diện tích muối đã chuyển sang quy hoạch cụm công nghiệp nghề cá Hòa Lộc 21,9 ha; chuyển sang quy hoạch khu dân cư hồ Trưng phát là 12,8 ha.

Đối với xã Hải Lộc, giai đoạn 2012-2019, diện tích đất muối chuyển đổi sang mục đích khác của xã là 12,46 ha. Trong đó, khu vực đồng muối phía Nam chuyển đổi 4,95 ha từ đất sản xuất muối sang nuôi trồng thủy sản như nuôi tôm và sản xuất cá bống bớp. Khu vực đồng muối phía Bắc chuyển đổi 7,5 ha sang mục đích khác theo Quyết định số 1941/QĐ-UBND, ngày 16-6-2018 của Chủ tịch UBND huyện Hậu Lộc về phê duyệt quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/500 khu dân cư mới ở xã Hải Lộc.

Theo đề án, đến năm 2020, huyện Hậu Lộc chuyển đổi 50 ha đất muối kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản nước lợ; đến năm 2025 chuyển đổi 61,73 ha đất muối sang nuôi trồng thủy sản và các mục đích khác ở các xã Hải Lộc, Hòa Lộc. Đến năm 2025 tổng diện tích đất sản xuất muối toàn huyện Hậu Lộc chỉ còn khoảng 3,33 ha ở xã Hải Lộc.

Nuôi trồng thủy sản trên đất muối đem lại hiệu quả kinh tế

Đến thăm cánh đồng muối Nam Tiến, xã Hòa Lộc, những diêm dân vẫn cần mẫn trên cánh đồng dưới thời tiết nắng gắt. Bên cạnh đó, những khu nuôi tôm của nhiều hộ dân đã hình thành, hệ thống quạt nước tạo Oxy ở các khu nuôi tôm cũng trở nên sôi động.

Nhiều hộ dân thôn Tam Hòa, xã Hòa Lộc chuyển đổi diện tích sản xuất muối sang nuôi trồng thủy sản.

Gia đình anh Đào Văn Bình ở thôn Tam Hòa, xã Hòa Lộc trước kia cũng làm muối. Nhận thấy sự vất vả của nghề nhưng thu nhập không cao, giá cả bấp bênh nên anh quyết định chuyển đổi nghề. Diện tích đất sản xuất muối bị nhiễm mặn chỉ có thể phù hợp nhất với nuôi trồng thủy sản, anh quyết định chuyển đổi 1.400 m2 đất sản xuất muối sang nuôi tôm thẻ chân trắng. Diện tích gia đình không đủ cho việc nuôi tôm anh mua thêm diện tích sản xuất muối của các hộ bên cạnh, nâng tổng số diện tích khu nuôi tôm lên hơn 5.000 m2. Với thời tiết thuận lợi, 1 năm tôm cho thu hoạch 3 vụ tôm, mặc dù nuôi tôm chi phí đầu tư lớn hơn nhiều so với nghề làm muối nhưng cho thu nhập gấp nhiều lần.

Hiện nay xã Hòa Lộc đã chuyển đổi 7,3 ha đất sản xuất muối sang nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi tôm thẻ chân trắng. Riêng cánh đồng muối Nam Tiến có 6 khu nuôi tôm. Nhận thấy hiệu quả kinh tế, nhiều diêm dân đã góp vốn, chuyển nhượng để nuôi trồng thủy sản.

Gia đình anh Trần Văn Tuấn ở xã Hòa Lộc đã mua lại 1,8 ha đất sản xuất muối của 13 hộ làm muối ở cánh đồng muối Nam Tiến để đầu tư nuôi tôm thẻ chân trắng trong nhà màng.

Năm 2019 gia đình anh Trần Văn Tuấn và chị Nguyễn Thị Vân ở thôn Hòa Phú, xã Hòa Lộc đã mua lại 1,8 ha của 13 hộ làm muối ở cánh đồng Nam Tiến để đầu tư vào nuôi tôm thẻ chân trắng trong nhà màng. Gia đình anh Tuấn đã thu hoạch 3 vụ tôm, hiện đang thả vụ thứ 4. Trừ chi phí, lợi nhuận thu về 3 tỷ đồng/năm, tạo việc làm cho 5 lao động thường xuyên và nhiều lao động thời vụ.

Ông Đào Nguyên Hồng, Giám đốc HTX muối Tam Hòa, xã Hòa Lộc cho biết, để thực hiện việc chuyển đổi diện tích đất muối kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản, thời gian qua hợp tác xã đã tích cực tuyên truyền, tổ chức họp đến tận các thành viên thống nhất chủ trương về mục tiêu chuyển đổi diện tích muối sang mục đích khác được Nhân dân đồng tình. Hiện dích tích đất muối được Nhà nước giao cho các hộ quyền sở hữu nên hợp tác xã chỉ có vai trò hướng dẫn, tổ chức làm công tác chuyển đổi theo quy hoạch của tỉnh, huyện.

“Trên cơ sở diện tích đất sản xuất muối hiện nay chưa chuyển đổi, HTX vẫn giữ vững vai trò dịch vụ cho Nhân dân sản xuất để có thu nhập đảm bảo về đời sống, an ninh tại địa phương. Hàng năm HTX vẫn xây dựng kế hoạch chuyển đổi đất muối sang nuôi trồng thủy sản, năm 2020 đã chuyển đổi thành công 1,8 ha sang nuôi trồng thủy sản đã mang lại hiệu quả, thu nhập, tạo việc làm cho người lao động. HTX tiếp tục có kế hoạch chuyển đổi 3,3 ha của 2 khu vực Lò gạch, Xuân Mộc. Hiện nay HTX duy trì chỉ đạo, khai thác sản lượng muối, dịch vụ nuôi trồng thủy sản. Tương lai, khi chuyển đổi hết diện tích đất sản xuất muối thì HTX sẽ chuyển đổi sang dịch vụ về nuôi trồng thủy sản”, ông Đào Nguyên Hồng nói.

Việc chuyển đổi đất sản xuất muối kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản ở vùng muối Hòa Lộc, huyện Hậu Lộc đã và đang đem lại hiệu quả kinh tế, tạo bước chuyển trong sản xuất nông nghiệp, ứng dụng công nghệ cao trong nuôi trồng thủy sản tạo ra sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân. Đây chính là một hướng chuyển đổi cần thiết cho vùng đất này.

(Còn tiếp)

Ngọc Huấn