Trăm năm kết tinh “giọt vàng” của biển

Trong tiết đông, đi dọc những con đường nhỏ quanh co trong các khu dân cư ở xã Hoằng Thanh đều có thể cảm nhận được mùi hương đặc trưng của nước mắm Khúc Phụ. Với người dân nơi đây, nghề làm nước mắm không chỉ là “tài sản” quý báu mà các thế hệ đi trước đã trao truyền lại, mà còn là món quà “tinh túy” của biển khơi ban tặng.

Bà Nguyễn Thị Nương giới thiệu sản phẩm nước mắm thương hiệu Ca Nương.

Trong căn nhà nhỏ thơm nức mùi mắm đến độ chín, bà Nguyễn Thị Nương ở thôn Bắc Sơn đang tỉ mẫn kiểm tra lại chất lượng những chum mắm của gia đình. Đã hơn nửa cuộc đời gắn bó với nghề, bà đã “nằm lòng” những bí kíp gia truyền để có được sản phẩm mắm chất lượng, mang hương vị đặc trưng của vùng đất này.

Bà Nương chia sẻ: "Nghề làm nước mắm ở đây đã có và gắn bó với người dân từ rất lâu đời. Trải qua biết bao thế hệ, với những thăng trầm của lịch sử, nhất là trong bối cảnh thị trường cạnh tranh như hiện nay có không ít loại nước mắm công nghiệp ra đời, vậy nhưng người dân nơi đây vẫn chọn con đường khó đó là bám vào phương thức truyền thống. Với họ mỗi chai nước mắm không chỉ là hàng hóa, mà còn là kết tinh của kiên nhẫn, sự chọn lọc và tình yêu nghề.

Với gia đình tôi, nghề nước mắm đã được gìn giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ và đến thế hệ mình, tôi vẫn tiếp tục nối dài con đường cha ông, bởi vậy tôi cùng con cái mình đã thành lập nên cơ sở sản xuất nước mắm Ca Nương. Để làm ra loại nước mắm ngon nguyên chất, đòi hỏi người làm nghề phải tuân thủ đúng quy trình sản xuất truyền thống hết sức công phu, tỉ mỉ từ khâu nguyên liệu, quá trình ủ chượp cho đến khi ra được thành phẩm. Theo đó, để có được nước mắm truyền thống ngon thì trước tiên phụ thuộc vào việc chọn nguyên liệu. Thông thường, nguyên liệu cá được lựa chọn là các loại cá chỏng đen, cá trích, cá quẩn còn đảm bảo được độ tươi ngon từ những thuyền mới đi đánh bắt từ biển khơi mang về. Sau đó được đem rửa sạch, trộn với muối biển theo tỷ lệ 3 cá, 1 muối, rồi ủ chượp trong các chum, vại hoặc bể lớn trong khoảng từ 18 đến 24 tháng. Trong thời gian ủ phải thường xuyên kiểm tra, đánh giá chất lượng nước mắm trong từng thùng, để đảm bảo chất lượng nước mắm cốt luôn ổn định, đạt chuẩn. Sau những tháng ngày phơi nắng, lọc kỹ lưỡng, từng giọt nước mắm đậm đà, trong vắt ra đời".

Tuân thủ phương pháp sản xuất truyền thống nên nước mắm của gia đình bà Nương không dùng bất kỳ chất điều vị hay bảo quản nào, mà chỉ tận dụng sự tinh khiết của nguyên liệu cá và muối, cùng với đó là kinh nghiệm, bí quyết gia truyền được tích lũy qua nhiều thế hệ. Bởi thế, mà nước mắm vô cùng đậm đà, thơm ngon, được người tiêu dùng đón nhận. Theo tính toán, trung bình nhà bà bán được khoảng 1.000 lít nước mắm/tháng cho khách hàng ở khắp mọi miền cả nước.

Nghề làm nước mắm tưởng như giản đơn, nhưng đó là kết tinh của thời gian, thiên nhiên và trên hết là tình yêu nghề của những con người đặt trọn niềm tin vào từng giọt nước mắm nguyên chất. Với anh Nguyễn Văn Đạo ở thôn Bắc Sơn cũng vậy, từ khi được thừa hưởng lại cơ sở sản xuất nước mắm của gia đình có tên gọi là “Nước mắm Khúc Phụ bà Hảo”, thì trong đầu anh luôn trăn trở phải làm sao để đưa nghề này ngày càng phát triển.

Anh Đạo trải lòng: "Trong xu thế của xã hội hiện đại, khi mà nhu cầu của người tiêu dùng ngày càng cao thì người làm nghề nước mắm Khúc Phụ cũng không tránh gọi việc gặp khó khăn khi chỉ sử dụng phương pháp làm nước mắm theo kiểu truyền thống. Chính vì vậy, tôi cũng đã mạnh dạn đổi mới quy trình, đầu tư thêm thiết bị lọc, bơm, đóng chai, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và tích cực tham gia chương trình OCOP, chuẩn hóa quy trình sản xuất, cải tiến bao bì, mẫu mã để đưa sản phẩm đến gần hơn tới người tiêu dùng và vươn ra thị trường rộng lớn hơn. Những nỗ lực ấy không chỉ góp phần nâng cao giá trị kinh tế mà còn tạo thêm việc làm cho nhiều lao động, giữ gìn nghề nước mắm gắn liền với sắc thái địa phương".

Cũng nhờ sự kỳ công gây dựng mà đến nay tại cơ sở sản xuất của anh Đạo đã có 2 sản phẩm được công nhận OCOP đó là nước mắm và mắm tép. Sau khi được công nhận OCOP thì các sản phẩm này ngày càng được người tiêu dùng lựa chọn. Hiện tại, xưởng sản xuất của anh lúc nào cũng có khoảng 80 tấn mắm ủ chượp với sản lượng tiêu thụ khoảng 2.000 lít nước mắm/tháng. Vào thời gian cao điểm như dịp giáp tết sản lượng tiêu thụ tăng lên khoảng 3.000 lít nước mắm/tháng, mang lại doanh thu khá cao cho gia đình.

Chẳng biết tự bao giờ, vị mặn mòi của biển đã ngấm vào máu thịt của những người dân làng biển ở xã Hoằng Thanh. Để rồi, cứ thế suốt bao năm qua, họ vẫn lặng lẽ chắt chiu từng giọt biển cho đời và giữ lại nghề làm nước mắm Khúc Phụ truyền thống của cha ông. Theo thống kê, trên địa bàn xã hiện có khoảng 300 hộ đang làm nghề nước mắm, tạo việc làm cho số đông lao động địa phương.

Để nâng cao chất lượng và giúp nước mắm Khúc Phụ ngày càng vươn xa đến với người tiêu dùng, các cơ sở ở làng nghề nước mắm Khúc Phụ đã không ngừng cải tiến sản xuất, đổi mới tư duy kinh doanh và nâng tầm thương hiệu sản phẩm. Nhiều thương hiệu nước mắm của làng nghề đã được xây dựng và đạt chứng nhận OCOP từ 3 đến 5 sao và cải tiến mẫu mã bao bì, tem truy xuất nguồn gốc... nhằm đáp ứng tốt nhu cầu của khách hàng. Cùng với đó, xã Hoằng Thanh tích cực hỗ trợ các hộ làm nghề quảng bá thương hiệu nước mắm Khúc Phụ, ứng dụng khoa học, công nghệ để nâng tầm thương hiệu, từng bước đưa sản phẩm vươn ra thị trường trong nước và quốc tế.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt