Nỗ lực ứng dụng khoa học - công nghệ nâng tầm cây dược liệu bản địa

Sinh năm 1979 tại xã Thái Hoà (Triệu Sơn) - vùng đất đa dạng về nguồn dược liệu nên anh Thiều Đình Hùng, Giám đốc Công ty CP dược liệu Triệu Sơn luôn trăn trở, đam mê nghiên cứu, tìm tòi ứng dụng nhiều công nghệ sản xuất hiện đại nhằm đa dạng sản phẩm từ cây dược liệu, trong đó có cây Sâm Báo.

Anh Thiều Đình Hùng (ngoài cùng bên trái) cùng tổ khảo nghiệm, tìm kiếm nguồn gen cây Sâm Báo tại huyện Vĩnh Lộc.

Như một cơ duyên, năm 2008 anh Thiều Đình Hùng được tham gia vào dự án trồng và phát triển cây nghệ đỏ giống Thái Lan trên vùng đất Thạch Quảng (Thạch Thành) nên cảm nhận được sự đổi thay trong cuộc sống người dân nhờ sản xuất cây nghệ dược liệu theo hướng liên kết. Từ đó, đam mê nghiên cứu, tìm tòi những giống dược liệu quý của tỉnh lại càng cháy bỏng.

Anh Hùng, chia sẻ: Từ cây nghệ đỏ, đời sống Nhân dân nhất là đồng bào dân tộc thiểu số được nâng cao. Do đó, tôi luôn trăn trở tìm giải pháp, liên kết để nâng cao hiệu quả kinh tế từ sản xuất các loại cây trồng dược liệu.

Bằng việc đầu tư mạnh về khoa học - công nghệ hiện đại để tinh chế các loại dược liệu thành sản phẩm tinh, giá trị kinh tế cao, trong thời gian từ 2008 đến 2017 Công ty CP dược liệu Triệu Sơn đã chú trọng phát triển tinh bột nghệ Curcumin. Đồng thời, phát triển dây chuyền chế biến tinh dầu húng chanh, tinh dầu sả… và liên kết thu mua cây cà gai leo cho người dân huyện Triệu Sơn, Đông Sơn.

Sau khi tìm kiếm được giống cây Sâm Báo bản địa, anh Hùng cùng tập thể Công ty CP dược liệu Triệu Sơn nhân giống và phát triển vùng nguyên liệu bền vững.

Cây sâm báo - một loại cây trồng bản địa có dược tính cao, với nhiều công dụng, như: Trị ho, sốt nóng, phổi yếu, hỗ trợ điều trị mất ngủ, kém ăn và đau lưng, suy nhược cơ thể, sức khỏe gầy yếu, những bệnh nhân mới ốm dậy… và được xem là đệ nhất danh sâm thời phong kiến. Ngày 22-10-2018 Chủ tịch UBND tỉnh đã có Quyết định số 4125/QĐ-UBND về việc phê duyệt kế hoạch các nhiệm vụ khoa học và công nghệ năm 2019, trong đó có dự án Ứng dụng khoa học công nghệ xây dựng mô hình sản xuất cây Sâm Báo theo GACP-WHO gắn với chuỗi giá trị tại huyện Vĩnh Lộc. Trên cơ sở quyết định của UBND tỉnh, Công ty Cổ phần dược liệu Triệu Sơn đã phối hợp với chính quyền địa phương nghiên cứu thổ nhưỡng, thực hiện tích tụ đất sản xuất lúa hiệu quả kinh tế thấp để phát triển cây Sâm Báo.

Chia sẻ về khoảng thời gian khôi phục, tìm kiếm cây sâm báo bản địa, anh Thiều Đình Hùng, cho biết: Vốn là cây mọc trên núi đá vôi nên việc tìm kiếm, khảo nghiệm để tìm kiếm nguồn gen F1 là rất khó khăn. Cùng với các nhà khoa học, đơn vị phối hợp, tôi đã lặn lội nhiều vùng đồi núi thuộc huyện Vĩnh Lộc để tìm kiếm nguồn gen bản địa để nhân giống và phát triển thành vùng nguyên liệu. Các xã Vĩnh Hùng, Vĩnh Hưng là 2 địa phương được khảo nghiệm có điều kiện tự nhiên phù hợp với sự sinh trưởng, phát triển của cây sâm báo. Do đó, dự án đã hỗ trợ về cây giống, kỹ thuật để phát triển vùng nguyên liệu hơn 3 ha. Năm 2019, sau khi vùng nguyên liệu ổn định, Công ty đã đầu tư công nghệ hiện đại và tinh chế thành công 4 sản phẩm từ cây Sâm Báo, là: Viên nang sâm báo, Siro bổ dưỡng sâm báo, cà phê Sâm Báo và rượu Sâm báo. Trong đó, có 2 sản phẩm là Viên nang sâm báo Triso, Siro bổ dưỡng sâm báo Triso được công nhận là sản phẩm OCOP tỉnh Thanh Hóa năm 2020.

4 sản phẩm tinh chế từ cây Sâm Báo được thị trường và người tiêu dùng đánh giá cao.

Thành công bước đầu từ nghiên cứu và tinh chế Sâm Báo đã thôi thúc anh Thiều Đình Hùng cùng tập thể Công ty CP dược liệu Triệu Sơn đầu tư thêm về công nghệ và hướng tới xây dựng vùng nguyên liệu bền vững.

“Để các sản phẩm từ cây Sâm Báo vườn xa hơn, được công nhận ở những thị trường khó tính hơn và hướng tới xuất khẩu, nguồn nguyên liệu đầu vào đạt chuẩn VietGAP cùng với dây chuyền sản xuất dược liệu tiêu chuẩn GMP sẽ là “chìa khóa” tháo gỡ mọi khó khăn”, anh Hùng khẳng định.

Với quyết tâm đó, từ năm 2020, Công ty đã phối hợp với 9 huyện trong tỉnh, như: Vĩnh lộc, Như Xuân, Cẩm Thủy, Nông Cống… để xây dựng vùng sản xuất cây Sâm Báo theo tiêu chuẩn VietGAP, nhằm tạo nguồn nguyên liệu chất lượng cao cho sản xuất, tinh chế sản phẩm. Tổng diện tích cây Sâm báo được Công ty hỗ trợ, liên kết sản xuất đạt hơn 40 ha.

Theo chia sẻ của anh Hùng, để xây dựng được vùng nguyên liệu đạt chuẩn VietGAP không phải dễ dàng, đòi hỏi những yêu cầu, kỹ thuật sản xuất khắt khe. Do đó, bản thân anh cùng đội ngũ nhân viên phát triển vùng nguyên liệu của công ty luôn sâu, sát, thường xuyên hướng dẫn kiểm tra, sản xuất cùng người dân.

Nhờ được “cầm tay chỉ việc”, hỗ trợ tối đa về kỹ thuật sản xuất nên hầu hết người dân đều bắt nhịp, thay đổi từ thói quen sản xuất nhỏ lẻ sang tập trung quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao. Riêng trong năm 2021, nhờ áp dụng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAp, các vùng nguyên liệu của Công ty CP dược liệu Triso đạt 3 tấn/ha, chất lượng bảo đảm tiêu chuẩn sản xuất dược liệu, doanh thu đạt gần 1 tỷ đồng/ha, cao hơn 1,5 lần so với sản xuất truyền thống.

Các sản phẩm từ cây Sâm Báo vinh dự là một trong số ít sản phẩm OCOP tỉnh Thanh Hoá tham gia trưng bày tại triển lãm sản phẩm tiêu biểu Việt Nam - Hàn Quốc 2022 tại TP Sầm Sơn.

Bên cạnh việc áp dụng kỹ thuật canh tác cho vùng nguyên liệu, trong sản xuất, tinh chế, bào chế nguyên liệu Sâm Báo, Công ty CP dược liệu Triệu Sơn đã đầu tư công nghệ, dây chuyền sản xuất đạt tiêu chuẩn GMP. Đồng thời, không ngừng nghiên cứu đầu tư máy móc thay đổi mẫu mã, bao bì sản phẩm và nghiên cứu thể thức đóng gói sản phẩm để phù hợp hơn với nhu cầu sử dụng và thị hiếu của thị trường.

Nhờ những nỗ lực không ngừng trong đầu tư khoa học - kỹ thuật và công nghệ hiện đại, các sản phẩm từ cây Sâm Báo của Công ty được các cơ quan, đơn vị trong nước đánh giá cao về chất lượng và người tiêu dùng ưa chuộng. Các sản phẩm từ cây Sâm Báo vinh dự là một trong số ít sản phẩm OCOP tỉnh Thanh Hoá tham gia trưng bày tại triển lãm sản phẩm tiêu biểu Việt Nam - Hàn Quốc 2022 tại TP Sầm Sơn.

Lê Hoà